Ticarette dengeler değişti! Türkiye için büyük fırsat

Haber7 / Fuat Öner

Koronavirüs salgınının etkisiyle zorlu geçen 2020 yılında hükümetin iş dünyasına verdiği destek üretim ve istihdamın devamlılığında kilit nokta oldu. Hükümetin özellikle KOBİ'lere verdiği destek pandemi sürecinin en az hasarla atlatılmasını sağladı.

Haber7 olarak GNG Danışmanlık Yönetim Kurulu Başkanı ve ASKON Yönetim Kurulu üyesi Nusret Güre ile KOBİ'lerin durumunu ve teşvikleri konuştuk...

DÜNYADA EN HIZLI HAREKET EDEN ÜLKE TÜRKİYE OLDU

2020 aslında iyi başlayıp Şubat sonundan itibaren Dünyadaki hastalıktan dolayı kötü bir gidişata sebep oldu ama hükümetimizin zamanında hızlıca almış olduğu kararlar sonucunda çabuk atlatıldı.

Özellikle turizm, eğitim, restoran ve gıda tarafındaki işletmelerimiz sıkıntı yaşadı. Dünyada bu konuda en hızlı hareket eden bizim hükümetimiz oldu. Eğitimle ilgili okulların hızlıca tatil edilmesi ve virüsün yayılması etkisi bekleniyordu hükümetimiz orda hızlıca kararlar aldı.

Öncelikle kısa çalışma ödeneğini getirdi, nakit ücret desteği getirdi. Dolayısıyla iş yerinin üzerinden bir maaş sıkıntısını öteledi. Orda da zorunluluk getirdi ve Personellerinizi işten çıkarmayacaksınız. Bunun maliyetini ben karşılayacağım, maaş+sigorta desteğini ben karşılayacağım sizde buna karşılık personelinizi işsiz bırakmayacaksınız dendi. Böylece istihdam tarafı aşılmış oldu.

Sektörlerin sıkıntıya girmemesi için ana sektörlerde sıkıntı yaşayan sektörler için acil olarak vergi-sigorta ödemelerini 6 ay öteledi. Bu da iş dünyasının elini rahatlattı. KGF kredileriyle piyasada insanların çeklerini yazabilmesin, normal iş hayatı devam etsin diye bu süreç oldukça başarılı yürütüldü.

Ama takdir edersiniz ki turist gelmeyince turizm sektörü bundan etkilendi. Bunun içinde çözüm üretildi. Turizmcilere yönelik KGF destekli 10 milyon TL limite kadar kredi destekleriyle, düşük faiz oranlarıyla kamu bankalarıyla bugüne geldik.

169 MİLYAR DOLARLIK İHRACAT GERÇEKLEŞTİ

Her şeye rağmen dünyadan farklı olarak bizim sanayicimiz akıllı, neye yatırım yapması gerektiğini biliyor. Bir yandan bir maske ihtiyacı ortaya çıktı oldu, deterjan ihtiyacı hasıl oldu en hızlı şekilde bunu satmaya başladık. Birçok sektörde aslında ticaretimiz durmadı. Her şeye rağmen 169 milyar dolar gibi bir rakam ile 2020 yılını ihracat rakamı olarak kapattık. Pandemi olmasaydı bu rakamlar daha da güzel olacaktı.

TEŞVİKLER İÇİN PİYASADA YANLIŞ BİR ALGI VAR

Biz sektörüm içerisinde olduğumuz için firmalarımızdaki yapılamayı görüyoruz. Duruma aslında görüldüğü gibi kötü değil. Devlet bunların haricinde zaten normal zamandan da vermiş olduğu destekler var. Bunlar SGK teşvikleri, İş Kur teşvikleri, KOSGEB destekleri, TUBİTAK destekleri devletin 30’un üzerinde kurumu sürekli zaten teşvik mekanizmasını çalıştırıyor. Bazı Kobilerimizin bundan haberi olmuyor ya da bazı Kobilerde yanlış bir algı var “bu birilerinin yakın olduğu kişilere dağıtılıyor biz gitsek vermezler” gibi böyle bir algı var ama bu aslında çürümeye başladı. Bizler danışmanlar olarak anlatıyoruz. Müracaat ettiklerinde kendi yollarıyla ya da danışmanlar aracılığıyla müracaat ettiklerinde bunda ciddi destekler görüyor.

3 YIL UZATILDI

2020’nin sonunda teşvikler bitiyordu aslında SGK teşvikleri ama 3 yıl daha uzatıldı. 3 yıl daha uzatılması demek 6111 sayılı kanun genç ve kadın istihdamını sağlıyor. 7103 sayılı kanun ise 3 ay işsiz kalan bir insanın yeniden işe girmesi halinde 18 aya kadar SGK desteği sağlıyor. Bu İş yerlerin rekabet edebilmesi için önemli bir avantaj bir taraftan işsiz kalanlarında iş bulması için önemli bir avantajdır. Devlet bunu nerden sağlıyor, bunu işsizlik fonundan karşılıyor. Böyle güzel destekler var. Bunların tabi bazı ufak tefek püf noktaları var. Mesela bazı ufak tefek işleri yapmayınca bazı desteklerden istifade edemiyorsunuz ya da az ediyorsunuz. İŞKUR’a kayıtlı olan birisini almış olsanız İŞKUR’un desteklediği kişi olmak zorunda değil siz istediğiniz kişiyi alıyorsunuz onun sadece sigortasını yapmadan önce İŞKUR aktif iş arayan halde gösterince bu desteklerden istifade ediyorsunuz. Bunu yapmayınca sistem onay vermiyor.

TİCARETTE DENGELER DEĞİŞTİ

2021 yılının ben çok çok iyi olacağına ümit edenlerdenim. Bunun karşılığınıda aslında görüyoruz. Aynı zamanda DEİK’inde Slovenya yürütme kurulu üyesiyim. DEİK’te karşı ülkenin büyükelçisiyle geçen yaptığımız toplantıda bizden mal almak için bizimle ticaret yapmak için oldukça güzel sinyaller veriyorlar. Diğer ülkelerin yürütme kurulunda olanlar arkadaşlarımla değerlendirdiğimde sadece engel bazı ulaşımın kapanması oluyor ki o da şu anda birçok ülkeyle aşıldı. İhracat noktasında iyi gidiyor. Kobilerimiz açıkçası çok ümitli yani eskisinden bile daha çok ticaret yapılabilecek bir ortam var ülkede. Sadece ticaretin dengeleri değişti. Eskiden gıda yerinde sunulurken şimdi paket servis diye bir uygulama geldi. Kargo şirketleri çok değerli bir hale geldi.

Yurt dışında o kadar yeni ticaret modelleri geliştirilmiş ki. Mesela evden çalışma diye bir argüman gelişti ülkemizde son 5-10 yıl içinde şimdi bunu bir adım daha ileriye atmışlar mesela bizim insanımızın burada zekâsı diye düşünüyorum oteller turizm sezonunda boş kaldı insanlarda evden çalışmak zorunda kaldı evden çalışmak çok verimli olmuyor oteller odalarını günlük kiralamaya vermek başladılar. Normal fiyatın yüzde 40 altına veriyor uygun fiyata veriyor. Ama bunun karşılığında odası boş kalmamış oluyor. Oradaki insanlar işsiz kalmamış oluyor. Biraz daha e-ticaret ağırlıklı olacağını düşünüyorum ben 2021 yılının. Devlet zaten üzerine düşeni yapıyor verimli bir yıl olacağını ümit ediyorum.

KOBİLERİN 2021 YILINDAN BEKLENTİLERİ

Devlet zaman zaman teşviklerle ilgili yeni düzenlemeler yapıyor. Piyasadaki geri dönüşlere bakıyor yaptığı teşviklerden ne oranda istifade edildiği, ne kadar insan istihdama katıldı bunlara bakarak bunları değerlendiriyor. Cumhurbaşkanımız ekonomi politikasında birtakım reformlar yapmaktan bahsetti. Teşvikler verilirken bu teşvikler bazen kötü yönde de kullanılabiliyor. Devlette bunu burada fark ettiği zaman farklı bir metoda geçiyor. KOSGEB mesela Türkiye’de en çok yaygın olarak bilinen kurumdur. Orda aslında yanlış bir algıda var.

YATIRIMCI VAZGEÇME NOKTASINA GELİYOR...

KOSGEB yıllar önce kurulduğunda sanayicileri güçlendirmek için rahmetli Özal tarafından kurulmuştu. Oradaki hedef kitle sadece sanayiciler ancak ilerleyen yıllarda bütün esnaflarda bu kutunun içine atıldı. 3 milyon 600 bin tane kayıtlı üyesi var şu anda. 3 milyon 600 bin üyenin 3 milyon 150 bin tanesi esnaf biz. Biz hatta 3 milyon 150 bin havuzdaki esnafın ticaret bakanlığına bağlanarak orada farklı bir mekanizmada değerlendirilmesi evet onlarda esnaf onların da desteklerden istifade etmesi lazım. Ama onlar orda olduğu zaman KOSGEB üzerine düşeni sanayicilere yapması gerekeni yapamıyor. Gecikmeler oluyor. Mesela yeni bir proje çıkıyor 300 bin lira hibe 700 lira faizsiz desteği var.  KOBİGEL diye bir çağrısı var KOSGEB’in normal zamanda yılda 4 defa çıkan bir çağrıydı bu geçen sene o kadar çıkmadı. Bu defa kaynaklar az olduğu için yeterli olmuyor. Projeyi veriyorsunuz üç ay sonunda belli oluyor sonra harekete geçmesi derken 7-8 ayı buluyor. Ekonomi yönetimine zaman zaman bunu anlatmaya çalışıyoruz. Zaman zaman yatırımcı o yatırımdan vazgeçme aşamasına gelebiliyor çünkü diyor ki ben 7 ay seni beklersem ben ona göre anlaşmalar yaptım o yatırım onu beklemedi.

Ama biz piyasada şunu da gördük. 2020’nin özellikle Haziran ayından itibaren bizim yaptığımız hizmetlerden bir tanesi de yatırım teşvik belgesi. İnanılmaz yatırım yapılıyor şu an da. Birçok alanda geçen ay iki firmamızda bir tane 50 milyon TL’lik bir tane de 33 milyon TL’lik yatırım teşvik belgesi aldı. Bir taraftan insanlar ülkesine güveniyor pazardaki fırsatları görüyor ve bunun karşılığında yatırım yapmaya devam ediyor. Burada kim etkili oluyor işte basının burada önemi çok var.

İkinci olarak da DEİK gibi ASKON gibi MÜSİAD gibi kuruluşlarımızda burada ticaret-diplomasi yapıyor aslında karşılıklı olarak aslında eskiden yüz yüze yapılamayan toplantılar bu süreçte şöyle avantajları da oldu. Biz bütün ülkelerle karşı tarafın temsilcileriyle Zoom da online olarak toplantı yapma imkanına sahip olduk. Eskiden mesela müşterilerimize bunu öneriyorduk çünkü İstanbul da özellikle bir yerden bir yere gitmek zaman kaybı yetişemiyorsunuz. O zaman kabul etmiyorlardı şimdi kendilerinden böyle bir talep geliyor. Çok da verimli oluyor.

DEVLET ŞEFKATLİ TARAFINI GÖSTERECEKTİR

O yüzden 2021’de devlette biraz şefkatli tarafını gösterecek bunun işaretlerini alıyoruz. Sadece şuanda sivil toplum örgütleriyle ekonomi yönetimi bunu değerlendiriyor. Nasıl bir model uygulayalım? diye. Eskiden mesela devletin KOSGEB tarafından verdiği destek şuydu; iş yeri açan herkese 50 bin lira hibe veriyordu. O 50 bin lira hibe hala devam ediyor. Oradaki amaç şuydu insanlar ticaret yapsın, istihdam yapsın, sigorta yapsın, vergi ödesin hem devlete dönüşümü olsun hem insanlara iş sahibi olsun.

İş burada bir çiğköfte açan kişiye de bu verildi bir fotoğraf stüdyosu açana da verildi. Şimdi orda devlet modeli değiştirmek zorunda daha büyük kapsamlı teşvikler var. İşte 1 milyon bütçeli bir KOBİGEL var onun bir tık üstünde 5 milyon hibeli bir başka proje var. 10 milyona kadar KOSGEB’in burada destekleri var. Daha farklı teşvikler çıkıyor orada devlet üst sınırı koymuyor. Yeter ki diyor Türkiye’nin ithal ettiği Türkiye de üretilmeyen ithal ettiğimiz bir ürünü üretin ithalatı azalttığınız gibi ihracata katkı sağlayın. Ama alt tabandakilerde değişiklik olacak onu bekliyoruz açıkçası.

BİTESVİK SİSTEMİ KOBİLERE NE GİBİ AVANTAJLAR SAĞLIYOR?

Aslında biz bu projeyi çıkarttığımızda 2017 yılında bu yazılımı yaptık. Biz bunu bir ihtiyaçtan dolayı yaptık aslında. Piyasada şunu gördük; danışmanlık yapan kişiler hem insanlara hatalı teşvikler yapmaya sevk ediyor, hatalı sonuçlar çıkarıyor şöyle bir algı oluşuyor devlet kaşıkla verdi kepçeyle geri aldı. Bu teşviklerde hatalı bir kullanım söz konusu olursa sonunda devlet 3-5 sene sonra bunu incelediğinde bunu faiziyle ve cezasıyla birlikte geri alıyor. Orada çok kritik bir durum var. Mesela aldığınız bin lira teşvik sizin 100 bin liranızı 300 bin liranızı 500 bin liranızı çalışan sayınıza göre sebep olabiliyor. Çünkü orada devlet kendiliğinden verdiği ya da 5 puanlık indirim var. Sizin orada yaptığınız hata sonra sizin geriye dönük 5 puanlık indirimden de olmanızı sağlıyor. Fatura oldukça büyük çıkıyor. Bu konuda hakkıyla çalışan danışmanlar tabi ki var. O danışmanlar var olmakla beraber yüzde 25’lere varan oranlarda komisyon aldılar. O da haksız bir kazançtı. Biz buna bir çözüm bulmak için insanlar danışmana ihtiyaç duymasın kendi bünyelerinde bunu yapabilsin diye kendi veri tabanlarını kurduğumuz programımızla hatasız ve eksiksiz bundan istifade etmeleri için kurduğumuz bir projeydi. Biz bu projeyi yaparken devletin geriye dönük herhangi bir teşvikten yararlanması konusu değilken ya da mahkeme kararıyla yapılması söz konusuyken bir anda devlet bir karar aldı çünkü mahkemeye vermeler artmıştı her defasında mahkeme iş vereni haklı buluyor bu teşvikleri ödeyin diyor.

Devlette bunun önüne geçmek için bir yasa çıkardı. 7103 sayılı yasa 2018 yılının Şubat ayında çıktı bu kanun dedi ki; geriye dönük teşvik alacağı olan firmalar bu teşviklerini müracaat ederek alsınlar. Sonra ben bir hak tanıyacağım dedi yasayla da önünü kapattı. Uzunca bir zaman da önünü tıkamadı. 1yıl 1,5 yıl insanların müracaat etme hakkı verdi. İnsanlar ciddi olarak istifade etti. İşte tam bu noktada bizim bit teşvik yazılımımız daha değerli hale geldi. Çünkü insanların doğru kişileri tespit etmesi önemli ikincisi tespit ettikleri kişileri SGK’nın sistemine yüklemesi çok önemliydi. Biz iki işi burada birleştirdik yazılımla. Günlerce program test edildi. Piyasaya ilk çıkardığımızda ilk başta zorlandık ama sonra oldukça iyi bir program satışı yaptık. Hala devam ediyor çünkü teşvikler katlanarak devam ediyor ve güncellenmek zorunda. Verileri SGK’nın veri tabanından çekerek teşvikin şuanda sigorta tarafından 20’ye yakın teşvik var. Her teşvikin kendine göre farklı bir hesaplama tarzı var. Biz verileri oradan çekerek ortalama mantığını hesap ediyoruz programa sonuçta bir rapor çıkartıyor. Bunu aylık olarak çıkarttığı gibi geriye dönük her türlü çıkartıyor. Orada bazen bir kişi birden fazla teşvikten faydalanabiliyor. Biz yine yazılımda  şu avantajı sağlıyoruz kullanıcılarımıza hangisi daha yüksekse işletmenin kazancı hangisinde daha fazla olacaksa ondan istifade etmesi için oluşturduğumuz bir yazılım piyasada da karşılık buldu bizde bunu sürekli güncelleyerek daha iyi özellikler ekleyerek hizmet vermeye devam ediyoruz.