Tazminat almak için 2 sezon çalışmak şart

Mayıs ayıyla birlikte turizm, tarım, orman sektörleri başta olmak üzere çok sayıda sektörde mevsimlik işçi sezonu da başlıyor. Mevsimlik işlerde işçi ile işveren arasında süreli sözleşme yapılabildiği gibi, iş sözleşmesinin sezon sonunda askıya alınması şeklinde iş akdi düzenlenebiliyor. Sezonluk sözleşme yapıldığında işçi sezonun sonunda işverenden ihbar tazminatı, kıdem tazminatı gibi hak iddia edemiyor.

TURİZMDE SINIRSIZ GECE MESAİSİ

İş sözleşmesi sezon sonunda askıya alınıp ertesi yıl işçi yeniden işe başlatılmışsa ihbar ve kıdem tazminatı hakkı doğuyor. İşverenin peş peşe sezonluk sözleşme yapması halinde de tazminat hakkı ortaya çıkıyor. İşveren sezon sonunda iş sözleşmesini askıya aldığı ya da iki sezon üst üste 7 ay çalıştırdığı işçiyi yeni sezonda işe almazsa ihbar ve kıdem tazminatı ödemek zorunda. 4/a statüsündeki çalışanlara ödenen kıdem tazminatı, çalışılan her yıl için bir aylık brüt asgari ücret üzerinden hesaplanıyor. Mevsimlik işlerde işçinin çalışmadığı, sözleşmenin askıda olduğu dönemler kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmıyor. Yılda 7 ay üzerinden aynı işyerinde on yıl çalışan bir işçi, 70 ay (6 yıl 10 ay) çalışmış gibi kıdem tazminatı alabilir. Yeni sezonda işe başlatılmadığında bu işçiye ayrıca giydirilmiş ücreti üzerinden 8 haftalık ihbar tazminatı ödenmesi gerekir. Mevsimlik işçi sezon dışında aynı işverene ait başka bir işyerinde çalıştığı takdirde ise her bir yıl için 30 gün üzerinden kıdem tazminatı alır. İş Kanunu’na göre, çalışma hayatında, saat 20.00’de başlayarak en geç saat 06.00’ya kadar geçen ve en fazla 11 saat süren dönem “gece” kabul ediliyor. Kanuna göre, işçilerin gece çalışmaları 7.5 saati geçemez. Fakat, turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde gece çalışmalarında 7.5 saat sınırı uygulanmıyor. Her ne kadar söz konusu üç sektörde 7.5 saat sınırının uygulanmaması için işçinin yazılı onayı aransa da uygulamada işçiler bu onayı vermekten kaçınamıyor.

İŞÇİLERİN ÜCRETLİ İZİN HAKKI YOK

İşçilerin, bir işyerinde ücretli yıllık izin hakkı elde edebilmesi için bir yıl çalışması gerekiyor. Mevsimlik işçiler sezonluk çalıştıkları için bir yılı tamamlayamadıklarından bu haktan yararlanamıyor. Yasaya göre, “Niteliklerinden ötürü bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışanlara”, İş Yasası’nın yıllık ücretli izinlere ilişkin hükümleri uygulanamıyor. Mevsimlik işçi daha sonra sürekli olarak çalışmaya başlarsa, mevsimlik işçi olarak fiilen çalıştığı süreler ücretli izin hesabında dikkate alınıyor. Mevsimlik işlerin yürütüldüğü işyerlerinde devamlı çalışan işçiler ise yıllık izin hakkından yararlanabiliyor. Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği’nde bu konuda açık hüküm bulunuyor.

ÜCRETLİ İZİN HAKKI FARKLI İŞTE ÇALIŞANA VAR

Yargıtay kararlarına göre, bir işyerinde mevsimlik olarak çalıştırılan işçi, mevsim bitiminde mevsimlik iş dışında işverenin diğer işyerlerinde çalıştırılıyorsa, işçinin yıllık ücretli izin hakkından yararlandırılması gerekiyor.

MEVSİMLİK İŞÇİYE TARIMDA SİGORTA UYGULAMASI ZOR

Sosyal Güvenlik Yasası 2008 yılında çıkarılırken, tarım sektöründeki mevsimlik işçiler sigorta zorunluluğunun dışında tutuldu. 2011 yılında ilave edilen Ek Madde 5 uyarınca sigorta hakkı sağlandı ama uygulaması oldukça zor. Yasaya göre, tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle geçici olarak çalışan mevsimlik işçilerin sigortalı olabilmesi için işe giriş bildirgesini, sürekli ikametlerinin ya da çalıştıkları yerin bağlı bulunduğu muhtarlıklar ile tarım müdürlüklerine onaylatarak sosyal güvenlik merkezlerine başvurmaları gerekiyor. Bu işlemleri yaptırma sorumluluğu işçiye ait. Mevsimlik işçiyi çalıştıran işverenlerin sigorta yaptırma zorunluluğu bulunmuyor.

BU YILKİ PRİMLER 25 GÜN ÜZERİNDEN

Brüt asgari ücretin yüzde 34.5’i oranındaki primi işçinin ödemesi gerekiyor. Sağlanan tek kolaylık, 2011-2022 yılları arasında kademeli olarak eksik prim yatırılması şeklinde oldu. 2011 yılında mevsimlik işçilerle ilgili olarak düzenleme yapılırken, 30 günlük sigorta için 18 günün priminin yatırılması yeterli sayıldı. Bu süre her yıl 1 gün artıyor. 2018 yılında 25 gün üzerinden prim ödeniyor. Mevsimlik tarım işçisinin bu yıl fiilen tarımda çalıştığı dönem için aylık 582 lira prim ödemesi gerekiyor. Tarım sektöründeki mevsimlik işçi sezon sonunda örneğin inşaatlarda çalışmaya başlarsa 4/a statüsünde prim yatırmaya devam ediyor.

MEVSİMLİK İŞÇİ İŞSİZLİK MAAŞI ALIR

Turizm başta olmak üzere çeşitli sektörlerde mevsimlik işler 6 ay sürüyor. İşçiler, başka bir iş bulamadıkları takdirde işsiz kalıyor. 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu uyarınca, hizmet akdinin belirli süreli olması halinde, bu sürenin bitimi nedeniyle işsiz kalanlar 810 lira ile bin 620 lira arasında işsizlik maaşı alabiliyor. Bunun için, son 120 günde prim ödenmesi ve son 3 yılda en az 600 gün sigortalı olunması koşulu da aranıyor. 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olanlara 180 gün; 900 gün sigortalı olanlara 240 gün; 1080 gün sigortalı olanlara da 300 gün süreyle işsizlik ödeneği veriliyor.

TURİZMDE 6 AYA KADAR DENKLEŞTİRME

Anlaşma halinde haftalık 45 saatlik çalışma süresi, haftanın çalışılan günlerine günde 11 saati aşmamak koşuluyla farklı şekilde dağıtılabilir. Bu durumda, yoğunlaştırılmış iş haftası veya haftalarından sonra işçinin daha az sürelerle çalıştırılması suretiyle, toplam çalışma süresi, çalışması gereken toplam normal süreyi geçmeyecek şekilde denkleştirilir. Turizm sektöründe ise denkleştirme süresi 4 ay olarak uygulanıyor. Toplu sözleşmeyle bu süre 6 aya kadar uzatılabilir.

KAMUDA 9 AY 29 GÜN ÇALIŞILABİLİR

Kamuda mevsimlik işçiler 5 ay 29 güne kadar çalıştırılıyor. 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile söz konusu süreyi 4 ay uzatma hakkı sağlandı. Kamuda yaklaşık 25 bin mevsimlik işçi bulunuyor. Her ne kadar KHK ile getirilen düzenleme kamudaki tüm mevsimlik işçilerin bundan böyle 9 ay 29 gün çalıştırılacağı şeklinde algılandıysa da kamu kurumlarının işçileri 4 ay daha fazla çalıştırabilmek için Maliye Bakanlığı’ndan onay alması gerekiyor. Maliye onay vermezse süre uzatılamıyor.

Mevsimlik işçi sayısı; turizmde 300 bin, tarımda 150 bin, toplamda 450 bin kişi.

2017 yılında mevsimlik işçilerin günlük ücreti yüzde 12.7 yükselerek 66 liraya çıktı.