Yapay zeka dünyayı tüketmeye başladı! Gizli düşmana mı dönüştü?

Enerji Uzmanı Emrah Özgül, Haber7 için kaleme aldığı analizinde bugün bir çok kişinin severek kullandığı popüler yapay zeka sistemlerinin arka planında yatan enerji krizine dikkat çekti.

İşte Emrah Özgül'ün "Yapay zekâ çağında enerji kullanımı patladı" başlıklı analizi;

Yapay zeka (YZ), hayatımızın her alanını dönüştürme potansiyeliyle öne çıkarken madalyonun diğer yüzünde devasa bir enerji tüketimi gerçeği yatıyor. Bir yandan enerji sektöründe verimlilik, güvenlik ve yenilikçiliğin kapılarını aralayan bu teknoloji, diğer yandan özellikle veri merkezleri aracılığıyla küresel enerji sistemleri üzerinde benzeri görülmemiş bir baskı oluşturuyor.

ENERJİ SEKTÖRÜNÜN YENİ YILDIZI MI, GİZLİ DÜŞMANI MI?

Yapay zeka, enerji sektörüne umut vadediyor. Şebekelerin modernizasyonu, kesintilerin önceden tahmin edilip azaltılması, yenilenebilir enerji kaynaklarının değişkenliğinin yönetilmesi ve enerji verimliliğinin artırılması gibi alanlarda devrim yaratma potansiyeline sahip. Uluslararası raporlara göre YZ destekli sistemler, 2030'a kadar milyarlarca dolarlık tasarruf sağlayabilir ve küresel sera gazı emisyonlarını %5–10 oranında azaltabilir - bu, neredeyse tüm Avrupa Birliği'nin yıllık emisyonlarına eşdeğer bir miktar. Ayrıca, yeni nesil bataryaların geliştirilmesinden sürdürülebilir yakıtların tasarımına kadar Ar-Ge süreçlerini hızlandırarak enerji geçişine de katkı sağlayabilir.

GÖRÜNMEZ DEVLERİN KORKUTAN ENERJİ AYAK İZİ

Ancak bu parlak tablonun karanlık bir arka planı var: yapay zekanın kendi enerji iştahı. Artık elektriğin en büyük tüketicileri sanayi tesisleri veya haneler değil, YZ modellerini çalıştıran devasa veri merkezleri. Veri merkezlerinin elektrik talebinin yaklaşık %17'sini oluşturduğu İrlanda bunu gösteren bir örnek. Üstelik halihazırda 9.000-11.000 olarak tahmin edilen veri merkezlerinin sayısı ve Microsoft’un Three Mile Island’ı başta olmak üzere giderek daha fazla şirketin bu alana büyük ölçekte yatırım yapması da gelecekteki sorunun boyutunu gösteriyor…

Daha somut örnek üzerinden tek bir ChatGPT sorgusunun, sıradan bir Google aramasının on katı enerji tükettiği eğer bu bir görsel oluşturma talebi ise bir telefonun şarj için tüketimine eşit olduğu tahmin ediliyor. Microsoft'un soğutma sistemleri için yıllık su kullanımı hesaplamalarından yola çıkarak GPT-3 ile soru-cevap oturumuna katılan bir kişinin (kabaca 10 ila 50 yanıt) yarım litre tatlı su tüketimine yol açtığını tahmin ediliyor. Her hafta 100 milyon ChatGPT kullanıcısı ile ekstra enerji talebi artmaya başlıyor. Ve bu sadece bir platformdaki kullanıcılar…

Bu tüketimin artması konusundaki gelecek tahminleri de hiç iç açıcı bir durum olacağını göstermiyor. Dünya çapındaki veri merkezlerinden gelen elektrik talebinin 2030 yılına kadar iki katından fazla artarak yaklaşık 945 terawatt-saat (TWh) seviyesine ulaşacağı öngörülüyor. (Bu, Japonya'nın bugünkü tüm elektrik tüketiminden biraz daha fazla.) Ortalama bir veri merkezinin 100.000 hanenin yıllık tüketimi kadar elektrik tükettiği ve bazı yeni nesil merkezlerin bu rakamın 20 katı kadar enerji harcaması bekleniyor.

TÜRKİYE İÇİN FIRSATLAR VE TEHDİTLER

Türkiye, dijitalleşme ve Milli YZ Stratejisi hedefleri doğrultusunda bu dönüşümün dışında kalamaz. Ankara, İstanbul ve İzmir gibi şehirlerde artan veri merkezi yatırımları, enerji altyapısının yeniden planlanmasını zorunlu kılıyor. Eğer YZ'nin ihtiyaç duyduğu enerji fosil yakıtlardan sağlanırsa bu durum karbon emisyonlarını artırarak iklim kriziyle mücadeleyi baltalayabilir.

Ancak Türkiye'nin önemli bir yenilenebilir enerji potansiyeli bulunuyor. YEKA projeleri ve dağıtık üretim destekleriyle YZ altyapılarını “yeşil enerji” ile beslemek mümkün. Bu noktada, enerji ve dijitalleşme politikalarının entegre edilmesi, Yeşil YZ yaklaşımlarının benimsenmesi kritik önem taşıyor.

ÇÖZÜM ARAYIŞLARI: DENGE SANATI

Enerji sektörü yapay zekanın geleceğini şekillendirirken yapay zeka da enerjinin geleceğini şekillendirmektedir. Bu ikili rol, ancak stratejik yönetişim, teknolojik inovasyon ve sürdürülebilirlik bilinciyle dengelenebilir. Doğru kurgulanmış bir Yapay Zeka-Enerji ilişkisi, hem dünyayı daha yeşil hale getirebilir hem de dijital çağın ihtiyaçlarını karşılayabilir. Aksi takdirde çözüm sandığımız araçlar, yeni krizlerin fitilini ateşleyebilir.

Bu ikilemi çözmek için ise enerji verimli donanım ve yazılımların geliştirilmesi, algoritmaların optimize edilmesi, veri merkezlerinin akıllı yönetimi (örneğin yükleri yenilenebilir enerjinin bol olduğu zamanlara kaydırmak), düzenleyici çerçeveler ve şeffaflık, enerji ve teknoloji sektörleri arasında işbirliği gibi stratejiler yardımcı olma potansiyeline sahip.

Ülkemizin bu süreci doğru yönetmesi ise hem dijitalleşme hedeflerine ulaşmasını hem de enerji dönüşümünü başarıyla gerçekleştirmesini sağlayabilir. Bu amaçla Ülkemizde yapay zekanın potansiyelinden yararlanmak için elektrik üretimi ve şebekelerine yönelik yeni yatırımlarını hızlandırılması, veri merkezlerinin verimliliği ve esnekliğinin artırılması, teknoloji sektörü ve enerji sektörü arasındaki diyaloğun güçlendirilmesi önem arz etmektedir. Zira unutulmamalıdır ki, yarının zekası ancak bugünün sürdürülebilir enerjisiyle mümkündür.