Devlet 392,5 milyar lirayı almadı: Hepsi vatandaşın cebine kaldı

2024 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi görüşmeleri sürüyor. Komisyonda açıklamalarda bulunan AK Parti Adıyaman Milletvekili Doç. Dr. Resul Kurt, Türkiye'nin Sosyal Güvenlik sistemine ilişkin önemli açıklamalarda bulundu.

Net rakamlar üzerinden hayata geçirilen reformları tek tek sıralayan Kurt, yeni dönemde Türkiye Yüzyılı'nı ortaya koyan yeni adımların da atılacağı sinyalini verdi.

HEPSİ VATANDAŞIN MAAŞINA YANSITILDI

Kurt, asgari ücret kadar olan maaş tutarlarının vergiden muaf tutulduğunu hatırlatarak, "Alınan gelir ve damga vergisinin vazgeçilen tutarı 2023 yılında 392,5 milyar liradır. Bu para işverene ayrılmamıştır, işverene aktarılmamıştır; 392,5 milyar lira, 2023 yılında doğrudan işçinin net ücretine eklenmiştir." dedi.

-SGK'nın sekiz aylık geliri 1 trilyon 317 milyar lira oldu.
-8 aylık toplam giderler ise 1 trilyon 358 milyar oldu.
-2024 yılı için SGK Başkanlığına toplam 547 milyar 118 milyon lira aktarılması öngörülmektedir.
-2023 yılında gelirlerin giderleri karşılama oranının yüzde 95 olarak gerçekleşmesi öngörülmektedir
-2023 Haziran ayı itibarıyla aktif/pasif oranı 1,76 olarak hesaplandı. (Kaç çalışanın bir emekliyi karşıladığı oran)
-Asgari ücret üzerinden alınan vergiden vazgeçilen tutar;
2023 yılında 392,5 milyar lira
2024 yılı için ​600 küsur milyar lira öngörülüyor

İşte Resul Kurt'un açıklamaları;

Son yıllarda çalışma hayatında gerçekleşen reformlara dikkat çeken Kurt, "Kaliteli ve sürdürülebilir bir çalışma hayatı, iş barışı ve sosyal güvenlik sistemi ülkemizi geleceğe taşıyacak ve toplumumuzun geleceğe daha güvenle bakabilmesini sağlayacak en önemli unsurlardan biridir. Çalışma barışının sürdürülmesi, işsizliğin önlenerek istihdamın güçlendirilmesi, sendikalar ve diğer tüm sosyal paydaşlarla iş birliği içerisinde çalışma yaşamının geliştirilmesi 2002 yılından bu yana hükûmetlerimizin temel hedeflerinden biri olmuştur. Nüfusun tümüne hakkaniyete uygun, eşit ve kaliteli sağlık hizmeti sunumunun finanse edildiği, sürdürülebilir bir sistem sağlama yolunda önemli bir adım olan sosyal güvenlik reformuyla, 2008 yılından bugüne bu amaç ve hedeflerimizi gerçekleştirmek adına Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan'ın liderliğinde çalışmalarımızı büyük bir özveriyle sürdürüyoruz." dedi.

TÜRKİYE YÜZYILI'NI ORTAYA KOYTAN REFORMLAR YAPILACAK

2024 bütçesiyle birlikte önümüzdeki dönemde de Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığımız olarak çalışma hayatı ve sosyal güvenlik konusunda hayata geçirdiğimiz ve Türkiye Yüzyıl'ı vizyonuyla ortaya koyacağımız reformlarla doğru adımlar atmaya devam edeceğiz. Uygulamaya konulan politikalarla finansal açıdan istikrarı sağlanmış olarak toplumun tüm kesimlerine sağlık, emeklilik, sigortacılık, sendikacılık, istihdam gibi hizmetleri en iyi şekilde sunmayı sürdüreceğiz.

Sosyal Güvenlik Kurumu dünyada değişen ve gelişen sosyal yapıya uyum sağlayarak avantajlı ve dezavantajlı durumların farkına alarak öncelikli olarak vatandaş olarak hizmet vermeye çalışan sağlık, sigorta, kayıtlı istihdamın teşviki, emeklilik ve teknoloji gibi birçok alanda yenilikçi ve örnek bir kurum olarak sorumlulukların bilinciyle hizmetlerini sürdürmektedir. Uzun yıllar mali ve sosyal hakların sürdürülebilirliğinin sağlanması amacıyla da tedbirler alarak politikalar belirlemeye devam etmektedir.

Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan'ın liderliğinde aktüeryal ve mali açıdan sürdürülebilir bir sosyal yönelik sistemi Hükûmetimizin temel amaçlarından biridir. Uygulamaya konulan politikalar neticesinde prim gelirlerinin emekli aylıkları ve sağlık giderlerini karşılama oranı, sosyal güvenlik açığının gayrisafi yurt içi hasılaya oranı, aktif-pasif oranı gibi göstergelerde yaşanan olumlu gelişmeler mali açıdan sürdürülebilir bir sosyal güvenlik sistemi hedefine kararlı adımlarla yaklaşmakta olduğumuzu net bir şekilde göstermektedir.

SAĞLIK SİSTEMİNDEKİ EN BÜYÜK SORUNLARI ÇÖZÜLDÜ

Bu kapsamda Sosyal Güvenlik Kurumunun mali yapısına kısaca değinmek istiyorum. Tabii, sosyal güvenlik kapsamının genişlemesi ve hizmetlerdeki çeşitliliğin artması sosyal güvenlik harcamalarının da artmasına sebebiyet vermektedir. Örneğin, sağlıkla ilgili olarak ilaçlar SSK döneminde uzun bir zaman kendi ilaç sistemiyle tedarik edilmekte, o dönemki SSK hastanelerinde tedarik edilmekte; hem piyasadan, özel hastanelerden sağlık hizmeti alınmaması hem de eczanelerden ilaç satın alınması için çok ağır kriterlerin bulunması nedeniyle sağlıkta bu anlamda günümüzde çok önemli bir iyileştirme yapıldığını da belirtmek isterim. Sosyal güvenliği bu anlamda, sayısal büyüklükleri doğru yorumlamak ve analiz etmek için geçmişle doğru şekilde kıyaslamak gerekir.

SGK'NIN GELİRİLERİ 2 TRİLYON TL'Yİ AŞACAK

Sosyal Güvenlik Kurumunun toplam gelirleri 2022 yılında yaklaşık 1 trilyon olarak gerçekleşmiştir. 2023 yılı sekiz aylık dönemde toplam gelirler 1 trilyon 317 milyar lira olmuştur. 2023 yılı sonunda toplam gelirlerin 2 trilyon 151 milyar olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. Kurum gelirlerinin artması, prim tahsilatının güçlendirilmesi için gereken adımlar atılmaktadır. Bakanlığın 2024 yılı toplam bütçe teklifi yaklaşık 625 milyar liradır. Bakanlığın merkez ve yurt dışı teşkilat harcamaları için 3 milyar 266 milyon lira teklif edilmiştir. Sosyal Güvenlik Kurumunun toplam giderleri 2022 yılında 1 trilyon 39 milyar olarak gerçekleşmiştir, 2023 yılı sekiz aylık dönemde toplam giderler 1 trilyon 358 milyar olmuştur. 2023 yılı sonunda toplam gelirlerin 2 trilyon 264 milyar olarak gerçekleşmesi beklenmektedir.

AÇIK 113,3 MİLYAR TL'Yİ BULABİLİR

2023 yılında emekli aylıklarına yapılan artışların öngörülenin üzerinde gerçekleşmesi, asgari aylıklara ve bayram ikramiyelerine yapılan artışlar, 2023 yılı Mart ayında yürürlüğe giren EYT uygulamasına bağlı olarak ödenen emekli aylıkları, emeklilik ve bayram ikramiyeleri gibi öngörülemeyen değişiklikler nedeniyle hem sağlık harcamalarında hem de sosyal güvenlik sistemindeki emekli aylıklarında önemli bir artışa sebebiyet vermiştir. Gelir gider dengesi 2022 yılında 39,7 milyar olarak gerçekleşmiştir. 2023 yılı sekiz aylık dönemde SGK açığı 41,1 milyar TL olmuştur. Açığın 2023 yılı sonunda gelir ve giderlerdeki değişikliklere bağlı olarak 113,3 milyar TL olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. 2024 yılı için SGK Başkanlığına toplam 547 milyar 118 milyon lira aktarılması öngörülmektedir.


Bilindiği üzere bir yıldan diğerine geçerken asgari ücret, büyüme, enflasyon, emekli aylıkları ve mali etki yaratan mevzuatlardan kaynaklanan ödemeler dönemler arasında farklılıklar meydana getirmektedir. SGK'nin mali yapısının nominal tutarlar yerine gelirlerin giderleri karşılama oranı, SGK açığının gayrisafi yurt içi hasıla içindeki oranları gibi karşılaştırılabilir reel göstergeler üzerinden değerlendirilmesi önem taşımaktadır. Bu durumun daha iyi anlaşılması için sosyal güvenlik sisteminin mali yapısı hakkında karşılaştırılabilir bazı temel göstergeler üzerinden bilgi vermek gerekmektedir. Gelirlerin giderleri karşılama oranı SGK'nin mali yapısının izlediği trendin açıklanması için kullanılan göstergelerden biridir. 2002 yılında bu oran yüzde 71,5 iken 2022 yılında yüzde 96,2'ye ulaşmıştır. Tabii, Kahramanmaraş depremine bağlı olarak primlerin ertelenmesi, asgari aylıklar, bayram ikramiyeleri, EYT düzenlemesiyle birlikte 2023 yılında gelirlerin giderleri karşılama oranının yüzde 95 olarak gerçekleşmesi öngörülmektedir.

DEPREMİN ETKİLERİ

Yine, SGK'nin performans göstergesi olan prim gelirlerinin emekli aylıklarını ve sağlık giderlerini karşımama oranı 2002 yılında yüzde 60,9 iken 2022 yılında yüzde 76,1 olarak gerçekleşmiştir. 2023 sonunda bu oranın yüzde 74,6 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. Sosyal güvenlik sisteminin diğer bir göstergesi gayrisafi yurt içi hasılaya oranıdır. Sosyal güvenlik sistemi açığının gayrisafi yurt içi hasıla içindeki payı 2002 yılında yüzde 2,2 iken 2022 yılında yüzde 0,26 düşmüştür. Bu oranın depreme bağlı olarak primlerin ertelenmesi, asgari aylıkların ve bayram ikramiyesinin artırılması, EYT olarak adlandırdığımız emeklilikte yaşa takılanların emekli olabilmesine imkân tanıyan düzenlemeyle birlikte, gelir ve giderlerde değişikliklere neden olan faktörlerin de etkisiyle 2023 yılı sonunda bu oranın binde 44 olarak gerçekleşmesi öngörülmektedir.

Sonuç olarak, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığımız sosyal güvenlik sisteminin mali sürdürülebilirliğini takip ediyor, gerekli adımları atma noktasında tüm çalışmalarını sürdürüyor. SGK tarafından EYT düzenlemesinin yürürlüğe girdiği 3 Mart 2023 tarihi itibarıyla yoğun başvuru alınmaya başlanmıştır, bugüne kadar yaklaşık 2 milyon başvuru hem e-devlet üzerinden hem de doğrudan kuruma başvuru yapılmak suretiyle gerçekleştirilmiştir. Bunların bir kısmı mükerrer, bir kısmı da emeklilik şartlarını taşımayanlarla ilgilidir. Söz konusu başvuruların inceleme ve aylık bağlama işlem süreçleri büyük bir oranda tamamlanmış ve bugüne kadar yaklaşık 1 milyon 632 bin kişiye aylık bağlanarak sigortalılara bu anlamda bilgilendirme yapılmıştır.
    
KURT'TAN SGK ÇALIŞANLARINA ÖZEL TEŞEKKÜR

Ayrıca, bekleyen bir kısım sigortaların, özellikle prim gün sayılarının yetmemesi veyahut da BAĞ-KUR prim sigortalısı sayılması nedeniyle emeklilik haklarını henüz şartları yerine getirmediği için karşılanamayacağı anlaşılan kişilerden oluştuğu görülmektedir. Özellikle, kurumlar arası yazışma, BAĞ-KUR ve benzeri hizmetlerin tespitiyle ilgili düzenlemeler nedeniyle çok az sayıda sigortalının aylık bağlama süreçleri devam etmektedir. Yılda 400 bin sigortalıya aylık bağlayan SGK'deki memurlarımızın, arkadaşlarımızın yılın ilk iki üç ayında 1 milyonun üzerinde vatandaşımıza iki üç ay içerisinde aylık bağlamış olması takdire şayan ve teşekkür etmemiz gereken bir durumdur. Ben de buradan, yüce Meclisimiz adına Sosyal Güvenlik Kurumunun tüm çalışanlarına şükranlarımı sunuyorum.

Henüz, aylık bağlama işlemi yapılamamış sigortalılar, özellikle büyük şehirlerden başvuran, hizmet birleştirmesi gereken, ilgili kurum kuruluşlarla yazışması devam eden kişilerden oluşmakta, Bir kısmının yurt dışı borçlanmasıyla ilgili tahakkuk-tahsilat işlemleri devam eden sigortalılar olduğu da açıktır. Normal bir süreçte çok büyük bir performans gösteren SGK personeline ve bu anlamda çok cüzi bir dosyadan dolayı takdiri elden bırakmak, eleştirmek insafsızlığın ta kendisidir.
    
AKTİF/PASİF ORANINDA KRİTİK DEĞİŞİME DİKKAT

Sosyal güvenlik sistemiyle ilgili olarak aktif sigortalı sayısı, 2002'den günümüze 2023 Haziran itibarıyla yüzde 110,9, emekli sayısı yüzde 132,2 oranında artmıştır. 2002 yılında 12 milyon olan aktif sigortalı sayısı 2023 Haziran itibarıyla 25,3 milyona; 6,6 milyon olan emekli sayımız 2023 Haziran itibarıyla 15,2 milyona ulaşmıştır. Sosyal güvenlik sisteminde meydana gelen değişiklikler EYT ve tüm bu düzenlemeler karşısında 2006 yılından bu yana aktif/pasif oranı 1,78-2 bandındadır. İdeal olan aktif/pasif oranı, 4 çalışanın 1 emekliyi karşılamasıdır. En azından 3 çalışanın 1 emekliyi karşılaması makul kabul edilmektedir. Oysa, son EYT'yle birlikte aktif/pasif oranı 2022 yılı Aralık ayında 2,01 iken 2023 Haziran ayı itibarıyla aktif/pasif oranı 1,76 olarak hesaplanmıştır. 2019 yılında 1 milyon 891 bin 512 olan 4/A dediğimiz SSK sigortalısı çalıştıran iş yeri sayısı 2021 Eylül ayı itibarıyla 2 milyon 62 bin 411'e yükselmiştir ve Sosyal Güvenlik Kurumu, sosyal güvenlik kapsama alanını yüzde 70'ten yüzde 99'a ulaştırmayı gerçekleştirmiş, sürdürülebilir bir sosyal güvenlik sistemi inşa ederek, 83 milyonluk büyük bir aile oluşturarak vatandaşlarımızın yanında dayanışma ruhuyla çalışmalarını sürdürmektedir.
 
ASGARİ ÜCRETTEN ALINMAYAN VERGİ TUTARI 392,5 MİLYAR TL

Sadece asgari ücret üzerinden alınan gelir ve damga vergisinin vazgeçilen tutarı 2023 yılında 392,5 milyar liradır, 600 küsur milyar lira da 2024 yılı için öngörülmektedir. Bu para işverene ayrılmamıştır, işverene aktarılmamıştır; 392,5 milyar lira, 2023 yılında doğrudan işçinin net ücretine eklenmiştir, işçinin cebine girmiştir. Devlet, asgari ücrete kadar olan gelir vergisi ve damga vergisini almayarak işçilerimizin de gelir tutarında artış sağlamıştır.

Sigortalılar, işverenler ve primlerle ilgili olarak da ciddi faaliyetler gerçekleştirilmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumu bugün dijital dönüşümü devlette en güzel şekilde gerçekleştiren çok başarılı bir kurumdur. Ben müfettişlik yaptığım dönemlerde -1995 ve 2009 arasında, özellikle 1995-2002 yıllarına kadar- bizi her gören vatandaşımız "Ne olur, biz SSK gün dökümümüzü bir görelim. Kaç gün sigortamız var?" diyerek bunu öğrenebilmek için -bakın, gün dökümü değil, kaç günü var, onu öğrenebilmek için- saatlerce, günlerce SSK müdürlüklerinin kapısı önünde beklerken bugün e-devletten girerek gece istediği zaman, gündüz istediği zaman 7/24 365 gün çalıştığı günleri, iş yerlerini, ücretlerini, her şeyi görebiliyor. Gün dökümünüzü almak için 5 milyon lira -o zamanın parasıyla- Sosyal Sigortalar Kurumu güzelleştirme derneklerine para yatırarak bunu alabilme imkânı vardı.

İSTİHDAMDA ARTIŞ TÜM HIZIYLA SÜRÜYOR

Kadınlarımızın istihdama katılımını ve istihdam içindeki payını artırmak birçok teşvik ve destekleri gerektirmektedir. 4447 sayılı Kanun kapsamında kadın, genç ve mesleki yeterlilik teşvikinden 2023 yılı Haziran ayı itibarıyla 361.868 kadın faydalanmıştır. Özellikle kadınların istihdama ve iş gücüne katılımı AK PARTİ hükûmetleri döneminde önemli bir seviyede artış göstermiştir. Yine, 2018 yılında uygulanmaya başlanan ilave istihdam teşvikiyle 18 yaşından büyük kadın sigortalıların işe alındığı yıldan önceki yılda ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınmaları hâlinde ciddi teşviklerden faydalanması mümkündür. 2008 yılında uygulanan başarılı politikalar çerçevesinde 2008 yılında 2 milyon 28 bin olan kadın sigortalı sayısı bugün 5.436.515'e ulaşmıştır; yaklaşık 2,5 kata varan bir artış söz konusudur. İş gücüne katılma oranı erkeklerde 71,2; kadınlarda ise yüzde 36 olarak hesaplanmıştır. Kadınlar için ayrıca isteğe bağlı sigortayla sosyal güvencelerini devam ettirme, isteğe bağlı olarak primlerini ödeyebilme ve emekli olabilme, sağlıktan faydalanabilme imkânları sağlanmaktadır.

Yine, benim meslektaşlarım, müfettiş arkadaşlarımız hem Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, kurum, iş müfettişi, SGK müfettişi, SGK denetmeni arkadaşlarımız, hepsi çok ciddi kayıt dışı istihdamla mücadele kapsamında faaliyetlerini yürütmektedir. 2023 yılında 40 binin üzerinde iş yeri ve 570 binin üzerinde çalışan denetlenmiştir. Denetimlerle ilgili olarak da mevzuata aykırılıklar karşısında ciddi idari para cezaları uygulanmıştır. Nitekim, 2002 yılında yüzde 52,1 olan kayıt dışı istihdam oranı 2023 yılı üçüncü çeyrek verilerine göre yüzde 26,6 seviyesine inmiştir. Kayıt dışı istihdam oranı erkeklerde yüzde 23, kadınlarda yüzde 33 olarak gerçekleştiği görülmektedir. Son beş yıl içinde 475 binin üzerinde iş yerinde müfettiş arkadaşlarımız tarafından denetim yapılmıştır ve 3 milyar 119 milyon TL idari para cezası uygulanmıştır. 7256 sayılı Kanun kapsamında toplam 2.251.954 başvuru yapılmış, 101 milyar lira borç yapılandırılmış ve 24,1 milyar lirası tahsil edilmiştir. 7326 sayılı Kanun kapsamında 1.572.603 başvuru yapılmış, 82 milyar liralık borç yapılandırılmış, 14,5 milyarlık tahsilat yapılmıştır. Yine, 7440 sayılı Kanun kapsamında 2 milyon 92 bin başvuru yapılmış, 166 milyar liralık borç yapılandırılmış, 23,4 milyar tahsil edilmiştir. Emeklilerimize yönelik dedik ki: "6,5 milyon emekli sayısı yirmi bir yılın sonunda 15,5 milyona ulaşmıştır." Emeklilerimizin refah düzeyini artırmak için bayram ikramiyeleri getirilmiş ve artık 2 bin TL olarak uygulanacaktır. 2021 yılında bu tutarı 2.200, 2023 yılında ise 4 bin TL 2 ikramiye olarak 2023 Ramazan Bayramı'nda 24 milyar TL, 2023 Kurban Bayramı'nda 25,6 milyar TL olmak üzere bugüne kadar 164 milyar liralık bir bayram ikramiyesi ödenmiştir.

ALT SINIR AYLIK TUTARLARI YÜKSELTİLDİ

Yine, ilk defa 2019 yılında getirilen alt sınır aylığı uygulamasıyla en düşük aylık tutarı bin TL olarak öngörülmüş, 2020 Nisanda 1.500, 2022 Ocak ayında 2.500, 2022 Temmuz ayında 3.500, 2023 Ocak ayında 5.500, 2023 Nisan ayında 7.500 TL'ye yükseltilmiştir. Böylece 2022 Aralık ayında 3.500 TL olan en düşük emekli aylığı toplamda yüzde 114,29 oranında artırılmıştır.

Burada 2002 yılında en düşük SSK işçi aylığı 257 lira, SSK tarım aylığı 216 lira, BAĞ-KUR esnaf aylığı 148 lira, BAĞ-KUR tarım aylığı 65 lira olarak uygulanıyordu, yine emekli sandığı memur emeklileri için de 376 lira olarak uygulanıyordu. BAĞ-KUR tarım sigortalılarının 2002 yılında aldığı emekli aylığı 65,8 TL, bugün aldığı maaş en düşük 7.500 TL.

Sağlık alanında yapılan faaliyetlerimiz var. Özellikle sağlıkla ilgili sistem 2008 yılında sosyal güvenlik reformuyla birlikte önemli bir merhaleye ulaşmıştır. Eskiden bu BAĞ-KUR'lu ilk defa BAĞ-KUR'lu oluyorsa sekiz ay bekleme süresi vardı, sekiz ay sağlık hizmetlerinden faydalanamazdı.