Ek gösterge artışından sonra sırada ne var?

Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Öğr. Gör. Tarkan Zengin, 5,3 milyon kişiyi kapsayan ve kamu çalışanları açısından reform niteliğindeki 3600 ek gösterge düzenlemesine ilişkin bir yazı kaleme aldı. Zengin, 3600 ek gösterge düzenlemesinin detaylarını paylaşarak, "Bundan sonra çalışanlara ve emeklilere yapılacak zamlar, EYT meselesi ve diğer çalışma hayatı meseleleri tartışılacak" ifadelerini kullandı.

İşte Tarkan Zengin’in o yazısı:

En son ek gösterge düzenlemesi 1994 yılında yapılmıştı. 28 yıl sonra çok daha geniş ve tüm kamu görevlilerini ilgilendiren bir düzenleme yapılmış olması çok önemlidir. Ek gösterge çalışması, aktif çalışan memurlar ile memur emeklilerinden toplamda 5,3 milyonu kapsıyor. Çalışma hayatının en temel sorunları beklentilerin çokluğuna rağmen sırayla çözüme kavuşturuluyor. Kamu çalışanları açısından reform niteliğindeki ek gösterge düzenlemesinden sonra kamuda sözleşmeli personele kadro verilmesine ilişkin çalışmalar yakında başlayacak. Sonra da çalışanlara ve emeklilere yapılacak zamlar, EYT meselesi ve diğer çalışma hayatı meseleleri tartışılacak.

Milyonlarca kamu görevlisi açısından merakla beklenen ek gösterge çalışmasının satır başları Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından 6 Haziran 2022 tarihinde kamuoyuna açıklandı. Ek gösterge meselesi aynı zamanda çok teknik bir konu olduğu için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı da biraz daha ayrıntılı açıklamayı 7 Haziran 2022 tarihinde yaptı. Bu açıklamalara rağmen bazı konularda farklı yorumlar yapıldığı için muallakta kalan bazı hususlar da var. Ek gösterge çalışmasına ilişkin yasa taslağı TBMM'ye sevk edildiğinde muallakta olan hususlar açıklığa kavuşacaktır. Ek gösterge çalışmalarında söz verilen dört meslek grubunun (polisler, öğretmenler, hemşireler ve din görevlileri) 3600 ek göstergeye kavuşması, her kamu görevlisine 600 ek gösterge verilmesi ve bazılarına da 800 ek gösterge verilmesi memurlar açısından önemli bir gelişmedir. En son ek gösterge düzenlemesi 1994 yılında yapılmıştı. 28 yıl sonra çok daha geniş ve tüm kamu görevlilerini ilgilendiren bir düzenleme yapılmış olması da çok önemlidir. Ek gösterge çalışması, aktif çalışan memurlar ile memur emeklilerinden toplamda 5,3 milyonu kapsamaktadır. Diğer düzenlemelerde olduğu gibi burada da bazı kamu görevlilerinin beklentileri devam etmektedir.

DÜZENLEME NEDEN YAPILDI?

Cumhurbaşkanımız Erdoğan, 2018 yılında belli mesleklere 3600 ek gösterge verileceğini ifade etmişti. Bu konuda kamu görevlilerinin ve sendikaların talepleri vardı. Açıklanan meslekler dışındaki kamu görevlilerinin kapsamın genişletilmesine ilişkin beklentileri vardı. 2021 yılının Ağustos ayında bağıtlanan 6. Dönem Toplu Sözleşme'nin genele yönelik bölümünde "Ek Gösterge Çalışması" başlıklı maddeye yer verilmişti. Buna göre "Kamu kurum ve kuruluşlarının görüşleri alınarak 3600 ek gösterge düzenlemesi dahil olmak üzere ek göstergelere ilişkin çalışma, yetkili konfederasyonun katkı ve katılımıyla 2022 yılı içerisinde tamamlanacaktır" maddesinde çalışmanın 2022 yılı içerisinde nihayete erdirileceği belirtilmişti. Yetkili konfederasyon Memur-Sen ve 11 hizmet kolunun yetkili sendikalarının katılımlarıyla Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile toplantılar yapıldı. Ve nihayet çalışma Cumhurbaşkanımız tarafından kamuoyu ile paylaşıldı.

Ek gösterge memurların çalışırken aldıkları maaşların, emekli maaşlarının ve ikramiyelerinin hesaplanmasında uygulanan bir hesaplama metodudur. Memurların, kadro unvanı ve derecesi, hizmet sınıfı, görevin önemi ve eğitim durumu esas alınarak belirlenmesidir ek gösterge sistemi. Ek göstergelerde artış yapmak aktif çalışan memurların maaşlarını artırmaktan ziyade emekli maaşlarını artıran bir sistem olduğu için, düzenlemeden kamu görevlilerinin temel beklentileri emekli maaşlarının ve ikramiyelerin artırılmasıydı.

Çalışanlar, çalışırken aldıkları maaşların emekli olduklarında önemli oranda azalması nedeniyle emekli olmaktan kaçınıyorlar. Bu nedenle çalışırken alınan maaşlarla emekli maaşları arasındaki makası azaltan bir etkisi olduğu için bu düzenleme yapıldı. Birçok kamu görevlisi emekli olmak için bu düzenlemeyi beklediği için kamuda yeni istihdam imkânı da getirecektir.

KİMLER NE ŞEKİLDE YARARLANACAK?

Tüm memurlara 600 ek gösterge verilecek. Daha önce hiç göstergesi olmayan yardımcı hizmetler sınıfında olan kamu görevlilerine ilk defa ek gösterge verildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın daha önce söz verdiği öğretmenler, polisler, din görevlileri ve hemşireler gibi 4 meslek grubuna 3600 ek gösterge verilecek. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın yaptığı açıklamaya göre tüm öğretmenlerin, 2 yıl ve üzeri yükseköğrenim mezunu polislerin, alan sınırlaması olmaksızın 4 yıllık yükseköğrenim mezunu sağlık çalışanları ile din görevlilerinin ek göstergeleri 3600'e yükseltilecek. Ayrıca bu meslek gruplarına ilaveten avukat, il müdürü, ilçe müftüsü, bekçi, uzman erbaş/jandarma, matematikçi, istatistikçi gibi 3000 ek göstergeli tüm kamu görevlilerinin ve yüksek yargıdaki müdürlerin de ek göstergeleri 3600'e çıkarılacak. Bazı kamu görevlilerinin ek göstergeleri ise 800 puan artırılacak. Buna göre genel müdür yardımcılarının ek göstergeleri 3600'den 4400'e, şube müdürü ve ilçe müdürü seviyesindeki yöneticilerin ek göstergeleri de 2200'den 3000'e çıkarılacak.

Düzenleme kapsamında emekli maaşları ve ikramiyeleri bakımından en yüksek artışın olduğu kesim ek göstergeleri 3600'e çıkarılanlar oldu. Hizmet sürelerine göre değişmekle birlikte 30 yıllık hizmeti olan bir memurun ek göstergesinin 3600'e çıkmasıyla emekli maaşlarında ve ikramiyelerinde yüzde 21,9 ile yüzde 24,7 oranında artış olacaktır. Buna göre 30 yıllık hizmeti olan bir memurun emekli aylığında 1234 TL ile 1391 TL, emekli ikramiyesinde ise 44.500 TL ile 50.150 TL arasında bir artış olacak. Bu rakamlar bugünkü güncel maaş ve ikramiyeler üzerinden hesaplanmaktadır. Düzenlemenin yürürlük tarihinin Ocak 2023 olduğu düşünülürse bu artışların Temmuz 2022 ve Ocak 2023 memur maaş zamları oranında artacağı da hesaba katılmalıdır. 600 ek gösterge artışı genel olarak çalışan memurun maaşında 119,01 TL, emekli maaşlarında 117,54 TL artışa neden olacaktır. 3600 ek gösterge tazminat yansıtma oranlarında önemli bir artışa neden olduğu için emekli maaşlarında ve ikramiyelerinde yüksek bir artışa neden olmaktadır. 2200'den veya 3000'den, 3600 ek göstergeye çıkan kamu görevlilerinin tazminat yansıtma oranları yüzde 85'ten yüzde 145'e çıkıyor. Dolayısıyla buradaki 60 puanlık artış nedeniyle emekli maaş ve ikramiyeleri yüzde 21,9 ile yüzde 24,7 oranında artıyor.

HANGİ KALEMLERİ ETKİLEYECEK?

Bakanlığın açıklamasında meslekler açısından bazı örnekler veriliyor. Buna göre birinci dereceye gelmiş 3000 ek göstergeli öğretmenin, sağlık çalışanının ve din görevlisinin emekli aylığı 5627 TL'den 6861 TL'ye çıkacak, emekli ikramiyesi ise 202.909 TL'den 247.408 TL'ye çıkacak. Polisler de yüzde 22'lik artıştan yararlanacak ve emekli aylıkları 5727 TL'den 6961 TL'ye, emekli ikramiyeleri ise 202.909 TL'den 247.408 TL'ye yükselecek. 2200 ek göstergeli 4 yıllık yükseköğrenim mezunu hemşire ve din görevlileri ise yüzde 25'lik bir artışla emekli aylıklarında 1391 TL ve ikramiyelerinde 50.150 TL ilave ödeme alacak. Bu durumda olan bir kamu görevlisinin emekli maaşı 5.470 TL'den 6.861 TL'ye yükselecek.

EMEKLİLER DE YARARLANACAK MI?

Ek gösterge artışları mevcut durumda emekli olan kamu görevlilerine, vefat etmişlerse ölüm aylığı alan yakınlarına da yansıyacak. Dolayısıyla onlarında emekli maaşlarında artış olacaktır.

Ekim 2008 sonrasında ilk defa kamu görevine atananların emeklilik hakları 5510 sayılı kanuna göre, öncesinde atananların emeklilik hakları ise 5434 sayılı kanuna göre belirlenmektedir. Emeklilikte 5434 sayılı kanuna tabi olanlar açısından emekli aylıklarında belirtilen artışlar olacaktır. 5510 sayılı kanuna göre emekli olacak kamu görevlisinin (30 yıl kamu hizmeti yapacağı varsayılırsa en erken emeklilik tarihi 2038 yılı olacaktır) emekli aylığı tutarının belirlenmesinde memuriyet hayatı boyunca ödediği primler etkilidir. Bu nedenle 2008 sonrası memuriyete başlayanlar açısından ek göstergelerdeki artış, emekli aylıklarında çok daha sınırlı bir artış sağlayacaktır. Memuriyete 2008 öncesi veya sonrası başlamak emekli ikramiyeleri açısından ise bir farklılık oluşturmuyor. Çünkü emekli ikramiyelerinin hesaplanmasında esas alınan ödeme unsurları her iki kesim için de aynıdır.

İKRAMİYE ARTIŞLARI

Henüz taslak metin TBMM'ye sevk edilmedi. Ancak yapılan açıklamalar çerçevesinde TBMM aşamasında değerlendirilmek üzere kamu görevlileri bazı beklentilerini ifade etmek gerekir. Ek gösterge artışlarıyla beraber Memur-Sen Genel Başkanı Ali Yalçın'ın teklif ettiği tazminat yansıtma oranlarında yapılacak artış emekli maaşlarını ve ikramiyelerini artıracaktır. 5434 sayılı kanuna göre Tazminat Yansıtma Oranları, ek göstergesi 2200 den az olan memurlar için yüzde 55, 2200-3600 aralığında olanlar için yüzde 85, 3600-4800 aralığında olanlar için yüzde 145, 4800-6400 aralığında olanlar için yüzde 165, 6400-7600 aralığında olanlar için yüzde 195, 7600-8400 aralığında olanlar için yüzde 215, 8400'den fazla olan memurlar için yüzde 255 olarak belirlenmiştir. Özellikle 2200 ek gösterge ile 3600'e kadar olan gruplar arasında yeni tazminat yansıtma oranlarının düzenlenmesi 3600 ek gösterge alamayan memurların da emekli maaşlarında ve ikramiyelerinde artış sağlayacaktır.

Mesela ek göstergesi bulunmayan Yardımcı Hizmetler Sınıfı personellerine verilecek 600 puan ek gösterge emekli aylıklarında 117,54 TL artış sağlayacaktır. Bu grubun bulunduğu tazminat yansıtma oranı yüzde 55'tir. Burada yapılacak 10 puanlık artış bu gruptakilerin emekli aylıklarını 178,94 TL, 20 puanlık artış ise 357,88 TL artıracaktır.

Statüler arası farklılaşmayı koruyan ve hiyerarşik düzeni bozmayan bir düzenleme için tüm kamu görevlilerine ilave 600 ek gösterge verilmesi çok yerinde bir uygulamadır. Ancak 2200 ek göstergeye sahip şube müdürlerinin 3000 ek göstergeye yükseltilmesi bu duruma aykırılık oluşturmuştur. Çünkü Şube Müdürünün ek göstergesi 3000'e çıkarılmasına rağmen, ona bağlı olarak çalışan bir mühendisin ek göstergesi 4200'e çıkarılmıştır. Ayrıca Valiliklerde müdür olarak görev yapanların da bu konuda beklentileri vardır.

Mevcut durumda 1500 ek göstergeye sahip kamu görevlileri 2100 ek göstergeye yükseltildi. Bu durumda olanlara ilave olarak 100 puan daha artış yapılırsa, ek göstergeleri 2200'e çıkacaktır. Ek göstergeleri 2200 olan memurların tazminat yansıtma oranları yüzde 55'ten yüzde 85'e yükseleceğinden dolayı emekli aylıkları yaklaşık olarak 536 TL artacaktır. Dört meslek grubu dışında birinci dereceye gelebilme imkânı bulunan örneğin genel idare hizmetler sınıfında bulunanların da 3600 ek gösterge talepleri devam ediyor.

Çalışma hayatının en temel sorunları beklentilere rağmen sırayla çözüme kavuşturuluyor. Kamu çalışanları açısından reform niteliğindeki ek gösterge düzenlemesinden sonra kamuda sözleşmeli personele kadro verilmesine ilişkin çalışmalar yakında başlayacak. Sonra da çalışanlara ve emeklilere yapılacak zamlar, EYT meselesi ve diğer çalışma hayatı meseleleri tartışılacak.