Bakanlık harekete geçmişti! Fahiş fiyatlarda tek suçlu marketler mi?

Özellikle pandemi ile birlikte gıda fiyatlarındaki fahiş fiyatları gündemdeki sıcaklığını korumaya devam ediyor. Döviz kurundaki artışlar nedeniyle hammadde, enerji maliyetleri, gübre ve mazot fiyatlarının yanı sıra ürün rekoltelerindeki oynaklık fiyatlardaki artışın nedenlerinin başında geliyor. Hal böyle olunca üretici de bu maliyetleri fiyatlara yansıtmak zorunda kalıyor. Bunun yanı sıra ürünlerin son kullanıcıya ulaştırılmasında başrolü çeken aracıların da fırsatçılık yaparak fiyatları yükseltmesi de kamuoyunda sıkça tartışılan konuların başında geliyor. Hem üreticiyi hem de son kullanıcıyı isyan ettiren fiyat farklarının aracılar tarafından oluşturulduğu da defalarca gündeme getirildi..

FİYATLAR ARTSIN DİYE BUNU DA YAPTILAR

Geçtiğimiz günlerde sosyal medyaya düşen görüntüler bile vatandaşı isyan ettirmeye yetmişti. Görüntülerde fiyatlar düşmesin diye tonlarca sebzenin çöpe atıldığı görülüyordu. Olayı görüntüleyen bir vatandaş duruma tepki göstererek, “Bakın arkadaşlar. Şuanda bölgemizde bulunan çöp döküm sahasındayız. Domates, patlıcan, salatalık ve kabaklar bu şekilde çöpe dökülüyor. Ülkemizin 83 milyon vatandaşı bizlerden üretim, yiyecek beklerden ortadaki durum bu şekilde. Bunlar günah değil mi? Muhtaç insanlara ulaştırılması sağlansa daha iyi olmaz mıydı” ifadelerini kullanmıştı.

TİCARET BAKANLIĞI HAREKETE GEÇTİ

Fahiş fiyatlar sonrası Ticaret Bakanlığı da fiyatları yakın takibe almış ve soruşturma başlatmıştı. Konuya ilişkin bakanlık tarafından yapılan açıklamada, "5 büyük zincir markette yumurtadan süte, makarnadan pirince, sebze ve meyveden temizlik malzemelerine kadar geniş bir yelpazedeki üründe fahiş fiyat artışı yapılıp yapılmadığının tespiti için Ticaret Bakanı Sayın Mehmet Muş'un talimatlarıyla Ticaret Müfettişleri görevlendirilmiştir" denilmişti.

Özellikle büyük marketlerdeki ürün fiyatları üzerinden tartışılmaya devam pahalılık konusunda taraflardan değerlendirmeler gelmeye devam ediyor. Üreticiden market raflarına uzanan fiyat artışlarında hangi kesimin ne kadar etkisi olduğu bir süre daha tartışılacak gibi görünüyor. Zincir marketler, “fiyatları sürekli yükseltip fahiş karlılık yapmadıkları” görüşünde…

ZİNCİR MARKETLER: TEMEL BİLGİLER DİKKATE ALINMALI

Zincir market temsilcileri ise konunun daha sağlıklı bir şekilde ele alınabilmesi için bazı temel bilgilerin daha net ortaya konulması gerektiğine dikkat çekiyor. Sektör temsilcileri, 2020 yılı itibariyle 500 milyar TL’nin üzerinde bir büyüklüğe sahip sektörün, kayıtlı ekonomiye, istihdama büyük katkı sağladığına dikkat çekerek, fiyat artışlarındaki nedenlerini “Hammadde, enerji, işçilik, lojistik ve aracılar” olarak açıklıyor.

“KAR MARJLARIMIZ YÜZDE 1’LER CİVARINDA”

Zincir market temsilcileri, kar marjlarının kamuoyunda bilinenin aksine yüzde 1’ler civarında olduğuna dikkat çekerek, üretimde oluşan maliyetler üzerine kendilerinin bu maliyetleri fiyatlara yansıttıklarına vurgu yapıyor. Bu maliyetlerin başında ise hammadde, enerji, işçilik ve lojistik geliyor.

Yapılan değerlendirmede şu ifadelere yer verildi:

‘İndirim Market İş Modeli’ kapsamında faaliyet gösteren zincir marketler, indirim marketlerin birbirleri arasındaki rekabetten dolayı müşterilerine en uygun fiyatlı ürünleri ulaştırıyor. Marketlerin kamuya da açıklanan kar marjlarının düşüklüğü (indirim marketlerin kar marjları yüzde 1’ler civarında) ve fiyat artışlarının enflasyonun altında kalması da bu duruma işaret ediyor.

FİYATLAR NEDEN BİRBİRİNE YAKIN?

Zincir marketlerdeki fiyatların birbirine yakın olmasını, bu marketler arasındaki rekabet nedeniyle oluştuğuna dikkat çekilen ifadelerde, aynı özelliklere sahip benzer ürünlerle aynı marka ürünlerin fiyatlarının birbirine yakın hatta aynı olması, sadece gıda alanında değil, hazır giyim ve tüketici elektroniği gibi birçok kategoride de gözlemlenen bir durum olduğu belirtiliyor. Öte yandan yapılan indirimler veya fiyat değişiklikleri insert, televizyon reklamları ve dijital platformlardan duyurulduğu için diğer firmalar tarafından da kolayca erişilebiliyor olduğuna dikkat çekiliyor.

ZİNCİR MARKETLERİN ÜLKE EKONOMİSİNDEKİ YERİ

Tartışmaların zincir marketlerin ülke ekonomisine ve refahına bulundukları katkılar ışığında yapılması gerektiği belirtiliyor. 2020 yılı itibarı ile Türkiye’de gıda perakendesi pazarının büyüklüğünün 500 milyar TL’nin üzerinde olduğu tahmin ediliyor. (Kaynak: Euromonitor). Milyonlarca kişinin geçimini sağladığı bu dev pazar, oluşturduğu ekosistem ile Türkiye ekonomisi içerisinde bu rakamsal değerin de ötesinde bir öneme sahip. Küçük ve orta ölçekli işletmelerden patates çiftçisine, süt üreticisinden yöresel tatlar üreten aile işletmelerine kadar yüz binlerce çalışanı ve üreticiyi barındıran gıda perakende sektörü, ülke ekonomisine ve refahına çok önemli bir katkı sağladığı değerlendiriliyor.

PERAKENDE SEKTÖRÜ EKONOMİNİN LOKOMOTİFİ KONUMUNDA

Perakende sektörü, etkilediği diğer sektörler (tedarik, lojistik, üretim vs.) ile ekonomide önemli bir çarpan etkisine sahip. Perakendenin diğer kolları da dahil edildiğinde söz konusu etki 2 kat civarında olmakta. Bir başka deyişle, perakendedeki bir birim büyüme genel ülke ekonomisine 1,5 - 2 kat büyüme katkısı sağlamakta.

KAYITLI EKONOMİYİ BÜYÜTÜYOR

Organize perakendenin ekonomiye en büyük katkılarından biri ekonominin kayıt altına alınmasını sağlaması. Organize perakendenin büyümesi, kayıt dışı ticaretin oranını düşürerek ve vergiye tabi kazançları artırarak ekonomiye katkı sağlıyor. Market zincirleri, sağladıkları kayıtlı istihdam ve ticaret hacmi ile ülke ekonomisiyle tüketici refahına ve (başta tarım ve hayvancılık sektörü olmak üzere) üreticilere önemli bir katkı sağlayarak; enflasyon, kayıt dışı ekonomi ve kayıt dışı istihdamla mücadeleye de çok önemli bir destek veriyorlar.  Bu işletmeler ayrıca, üretim, tedarik ve lojistik ağları içerisinde faaliyet gösteren iş ortaklarını kısacası ekosistemleri içerisinde yer alan tüm paydaşlarını da kayıtlı ekonominin kurallarına uygun olarak faaliyet göstermeye teşvik etmekteler.

ORGANİZE PERAKENDE SEKTÖRDEKİ DENETİM VE GÜVENLİĞİ ARTIRIYOR

Market zincirleri, milyonlarca Türk çiftçisinin, temel tüketim maddeleri üreten küçük ve orta ölçekli işletmeler ve sanayicilerin ürünlerini, önemli kalite kontrol süreçlerinden geçirerek sağlık ve hijyen standartlarına uygun olarak ve en önemlisi de makul fiyatlarla müşterilerin hizmetine sunuyor. Özetle, market zincirleri gıda sektörünü daha düzenli bir yapıya kavuşturuyor. Müşterilerine, her gün tükettiği ürünlere, stoklamak zorunda kalmadan, daima taze ve hijyen standartlarına uygun olarak, ekonomik şekilde ulaşma imkanı veriyor. 

ORGANİZE PERAKENDE ÜRETİCİYİ VE ÇİFTÇİYİ DESTEKLİYOR

Çiftçiler alım garantisi ile ürününü kime satacağını, satınca parasını nasıl ve ne zaman alacağını düşünmeden üretim yapabiliyor. Büyük çoğunluğunu aile işletmelerinin oluşturduğu, küçük ve orta ölçekli işletmeler, marketler sayesinde ürünlerini kolayca tüketicilerle buluşturma imkânı bulurken, üretim planlamalarını orta ve uzun vadeli olarak yapabiliyor.

ORGANİZE PERAKENDE İSTİHDAMA BÜYÜK KATKI SAĞLIYOR

Türkiye perakende sektöründe yaklaşık 2 milyon kişi çalışıyor. Tüm kategoriler dahil olmak üzere organize perakende alanında doğrudan istihdam edilenlerin sayısı ise 900 bin. Her yıl bu rakama 20 bin kişi daha ekleniyor. Sektörün diğer paydaşları ve tedarik zincirinin bütünü düşünüldüğünde bu sayı çok daha fazla ve ülkemizin toplam istihdamı içerisinde de çok önemli bir yere sahip. Perakende sektörü sadece önemli bir istihdam kaynağı olmakla kalmayıp, istihdamda çeşitlilik de oluşturuyor. Perakende, tüm dünyada yarı zamanlı çalışanlar, gençler ve kadınlar gibi kesimlere diğer birçok sektörden daha fazla istihdam imkanı sağlayarak, istihdamda çeşitlik sağlıyor ve bu anlamda bankacılık ve sigorta sektörlerinden sonra istihdamı en çok arttıran üçüncü büyük sektör olarak konumlanıyor.