Kripto para uzmanı uyardı!: Güçlerini ellerinden almak istiyorlar

Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan geçtiğimiz günlerde, "Dijital para ile kriptoyu karıştırmamak lazım. TL karşılığı dijital paradan bahsediyoruz. Kripto paralarla ilgili çok ciddi kaygılarımız var" ifadelerini kullanmıştı. Bunun üzerine vatandaşların aklında birçok soru işareti oluştu. Haber7.com olarak konuyla ilgili tüm merak edilenleri İktisat Halkası Akademik Araştırma Koordinatörü Doç. Dr. Eyyüp Ensari Şahin'e sorduk...

ÜÇÜ DE BİRBİRİNDEN FARKLI KAVRAMLAR

Dijital para ve kripto para ve sanal para arasındaki farklar nedir?

Bu kavramlar son dönemde çok yoğun bir şekilde tartışılan kavramlar bunlar. Dijital para, kripto para kavramlarına ek bir de sanal para kavramı mevcut. Aynı anlaşılsa da yapısal ve kavramsal olarak çok keskin ayrımları var. Dijital paralar mevcut merkez bankaları tarafından basılan itibari paralar dediğimiz paraların bir temsilidir. Dijital ortamlara aktarılmış halidir. Sanal paralar ise daha çok bankaların kredi kartlarına tanımladığı para puan gibi değerlendirilebilir. Ama kripto para arkasında herhangi merkezi kurum ve kuruluş bulundurmayan algoritmik şifreleme yoluyla üretilen paralar olarak tanımlanıyor. Yani üçü birbirinden farklı kavramlar. Günümüzde dijital para deyince aklımıza ilk olarak bitcoin veya farklı kripto paralar geliyor. Bu kavram kargaşasına dikkat etmek gerekiyor.  

MERKEZ BANKALARININ ELİNDEKİ GÜCÜ ALMAK İSTİYORLAR

Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan'ın ‘Kripto paralar için kaygılıyız’ açıklaması ne anlam ifade ediyor?

Sayın bakanı ben de dinledim. Bu küçük cümleden koskoca bir içerik çıkarabiliriz. Bu konuşma esnasında ben de 3 başlık not aldım. Öncelikle kavram farkının bilinmesini istiyor. Bugün merkez bankaları kendi dijital paraları üzerinde çalışıyor. İçinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası da olmak üzere 25 merkez bankasının resmi olarak açıklamaları mevcut. Bu konu üzerinde çalışıyor. Bakanımızın açıklamasından da anlayacağımız üzere merkez bankaları dijital para üzerine çalışıyor. Kripto para üzerine çalışmıyor. Merkez bankaları itibari paralarının yani ülkelerinin para birimlerini sanal ortama aktarılması AR-Ge’si yapıyor şuanda. Özellikle pandemiden sonra insanların dijital ortamda haşır neşir oldu. İnsanların dijital ortamda alışverişler, toplantılar ve benzeri işlemlerini yapmaya yönelmesinden dolayı buna ihtiyaç duyuluyor.  Merkez bankaları parayı kontrol eden kurum ve kuruluşlardır. İnsanlar kripto paralara eğilim gösteriyor. Bu ister istemez merkez bankalarının elindeki bir gücü almak anlamına geliyor. Türkiye olarak Dünyada dördüncü Avrupa’da birinci sıradayız.

MERKEZ BANKALARININ DİJİTAL PARALARI ZATEN VAR

Kripto para önermesi tırnak içinde ‘devletsiz bir para’ önermesidir. Bu devleti ortadan kaldırmak değil ama devletin kontrolünde olan parayı istemiyor kripto paralar. Daha merkeziyetsiz daha özgür bir para pirimi istiyor. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın dijital paranın farklı olduğunu vurgulaması, bu ayrıma dikkat edin demesindeki temel neden ‘Biz TL’ye dayanak varlık olmuş ama kripto paraların kullandığı altyapıyı kullanarak dijital bir para biriminden bahsediyoruz’ diyor. Zaten dijital paramız var bizim. Bütün merkez bankalarının dijital parası hali hazırda mevcut. Burada insanların rahatsız olduğu bir nokta var. Aracılık maliyetleri noktasında paranın transfer edilirken hızı noktasında çok ciddi sıkıntılar var. Blockchange sistemi bu noktada sıkıntıların önüne bir nebzede olsa geçebiliyor. Kavram farkına buradan baktığımızda bakanımızın açıklamasını daha iyi anlayabiliriz.

TÜRKİYE OLARAK 3-4 YILDIR BU YARIŞIN İÇİNDEYİZ

İlgili bir bakan yardımcısı ile konunun açıklanacağını söyledi. Aslında bir açık parantezde bıraktı sayın bakan. Türkiye Cumhuriyeti devleti olarak biz Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ve tüm ilişkili kurumlar zaten bir dönüşüm içerisinde. Devlet olarak biz bu yarışın içerisinde 3-4 yıldır varız. Ancak söz konusu para olduğunda kripto para başka bir anlam taşıyor. Bizim istediğimiz dijitalleşmedeki para başı boş bir para değil.

HERHANGİ BİR HUKUKİ ALTYAPI MEVCUT DEĞİL

Yaklaşık 3 bin civarında olmakla birlikte piyasada al-sata konu olan yaklaşık 400-450 tane para var. Bunların geniş kabul görme durumları yok. Bilinen piyasayı yüzde 54 gibi bir hacimle domine eden Bitcoin’in kabul görme durumu var ama diğerlerinin yok. Burada dikkat edilmesi gereken biz zaten dış finansmana ihtiyaç duyan bir ülkeyiz. Paramızı kripto varlıklara yatırım yaparak yurt dışına gönderiyoruz. Sahipleri belli değil. Büyük riskleri içeriyor. Bunların birçoğu anonim şirket olarak kuruluyor. Yarın yatırım yaptığınız bu şirketler ‘Ben kapatıyorum’ derse bununla ilgili herhangi bir regülasyon yok, hukuki bir altyapı yok. Bu noktada dikkat edilmesi gerekiyor.

TÜKETİLEN ELEKTRİK BİR BİTCOİN ALMIYORDU

Burada herkesin gözünden kaçırdığı bir nokta sadece Bitcoin dünya elektrik tüketim sıralamasında, ülkeler sıralamasında 39’uncu sırada. Yani kendisinden sonra 150 tane ülke var. Bir bitcoin üretebilmek için tüketilen elektrik miktarı bundan 4 ay öncesine kadar bir Bitcoin etmiyordu. Yani 10 bin dolarlık bir elektrik tüketimiyle ürettiğiniz Bitcoin’i borsada sattığınız zaman 10 bin dolar elde edilmiyordu. Ülkemizde de bu çok yaygınlaşmıştı ve birçok kişi yurt dışından birçok cihaz getirdi ve çok ciddi parasal kayıplar yaşadılar. O yüzden bu riskler açıklanacak, bu konuda daha temkinli olmak gerekecek. Özellikle sosyal medyada birleşip, belirli gruplar kurup bir kripto paraya yüklenip alıp satıp tekrar düşürmek gibi noktalarda bireylerin harcamalarını daha dikkatli kullanmaları gerekiyor.