Seçim sonrası iktidarın vereceği büyük sınav

Türkiye ekonomisinin ciddi kronik sorunları var. Bunlardan biri cari açık diğeri ise enflasyon… Her ikisinin de Türkiye’nin büyümesi üzerinde derin etkileri var.  

Cari açık borçluluk oranını artırıp, tasarrufların azalmasına neden olurken, enflasyonsa hayat pahalılığını artırıyor, faizlerin artışına ve işsizliğe neden oluyor. Cari açık ve enflasyon ekonominin yumuşak karnını oluşturuyor ve her ikisi üzerinde meydana gelecek olumsuz gelişmeler Türkiye’nin kırılganlığını doğrudan etkiliyor.

TÜRKİYE’Yİ BEKLEYEN İKİ RİSK

Başbakan Yardımcısı Ali Babacan 7 Mayıs’ta düzenlenen İhracatın Yıldızları-İhracatı Teşvik Ödülleri töreninde yaptığı konuşmada önemli bir ekonomik bir riskin altını çizdi. 

Babacan’a göre “cari açık ve enflasyon” konusunda gelecekte nasıl bir tablo görüleceğini, petrol fiyatlarındaki değişim belirleyecek. 

Türkiye’nin büyümesinin ancak yatırım, üretim ve ihracat yoluyla gerçekleşebileceğini; söyleyen Babacan tüketim ve krediler yoluyla elde edilecek birkaç puanlık fazla büyümenin sürdürebilir olmadığını vurguluyor.

Dünya ekonomisinde sıcak para dönemi sona eriyor. Dünyada likiditenin daralacağı, azalacağı ve pahalanacağı bir sürece giriliyor. Dolayısıyla cari açık finansmanı daha da zorlaşıyor. 

2010 ve 2011 yılında Türkiye’nin yüzde 9 gibi büyüme rakamlarına ulaştı. O dönemde cari açığın milli gelirin yüzde 10’una kadar yükseldi ve dünya ülkeleri arasında Türkiye tersten rekor kırdı. 

2014 yılında  Türkiye’nin cari açığının milli gelirin yüzde 5,7’sine kadar indi. Cari açığın bu seviyelere gerilemesinin altında petrol fiyatlarının 40 dolarlara 4 yılın en düşük seviyelerine gerilemesinin payı büyüktü.   

Bugünlerde ise petrolde bambaşka bir tablo yaşanıyor. Petrol fiyatları yeniden 70 dolar sınırına kadar yükseldi. 

PETROL FİYATLARI NASIL BİR SEYİR İZLEYECEK?

Haber 7'den Hakan Göksel'in haberine göre; Amerika’nın kaya gazı teknolojisi ve petrol üretimi, global ekonomik krizi tam olarak atlatamayan ABD ve Avrupa ülkelerinin durgun ekonomileri, Rusya ve İran üzerindeki ambargo gibi nedenler OPEC (Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü) üyesi ülkelerin üretimlerini 30 milyon varille sınırlamasına neden oldu.   

Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü'nün (OPEC) petrol fiyatları üzerindeki etkisini kaybettiği düşünülüyor.

Diğer taraftan OPEC dışında kalan ülkeler üretimlerini 6 milyon varil artırdı. 

Ocak ayında yapılan analiz ve tahminlerde petrol fiyatlarının 2 yıl düşük seviyede seyredeceği öngörülüyordu.

Fakat Ocak ayında iniş sürecinde olan petrol fiyatlarındaki yukarı yönlü kırılma yeni bir riskin işareti olarak görülüyor. 

PETROLDEKİ ARTIŞ SÜRERSE NE OLUR?

Petroldeki artış kalıcı olursa enflasyona neden olacağı ve ABD’nin faizlerde artışa gideceği öngörülüyor. ABD’nin faizleri artırması ise dünyadaki dolar likiditesinin yeniden ABD döneceği anlamına geliyor. 

Bu da Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin ucuz finansmana ulaşmasını engelleyecek. Türkiye için enflasyon ve faizlerin artması anlamına gelecek. Faizlerdeki artış ise paranın yatırıma değil bankalara park etmesine neden olacak.

Yatırım olmayınca istihdam ve büyüme olmayacak. Enerji maliyetleri yükseldiğinden cari açık yeniden artacak. Borçluluk artacak. 

TÜRKİYE’DE CARİ AÇIK VE ENFLASYON NE DURUMDA?

Petroldeki düşüş cari açığa yeterince yansımadı

Türkiye’nin zayıf karnı cari açık 2011 yılından itibaren alınan iç tüketim ve kredilere getirilen sınırlamalarla gerilemeye başladı. 2013 yılı sonunda 65 milyar doların üzerindeydi, 2014 Mayıs ayı verilerine göre bu rakam 52 milyar dolara kadar geriledi. 

Cari açıktaki gerilemenin en büyük etkenlerinden biri de petrol fiyatlarındaki gerilemeydi. Ham petrol ve brent petroldeki 2011’in dördüncü ayında başlayan düşüş 2014’ün ikinci yarısından itibaren hızlı iniş sürecine girdi ve 2015 yılının ilk aylarında tarihi düşük seviyelere geriledi. 

2014 yılında 100 dolar seviyelerinden 50 dolar seviyelerine kadar gerileyen petrol fiyatlarında yaklaşık yüzde 50 düşüş yaşandı.

Türkiye’nin cari açığına ve petrol fiyatlarına etkisi büyük olsa da yüzde 50’ye varan rakamlarda bir yansıma gerçekleşmedi. Özellik dolar kurundaki artış petrol fiyatlarındaki avantajın sınırlı yansımasına neden oldu. 

2014 itibariyle cari açık milli gelirin yüzde 5,7 sevisine gerilemişti. 

Enflasyonda hesap kitap tutmuyor

Diğer taraftan Türkiye ekonomisini kırılgan hale getiren bir başka unsur  enflasyon! Türkiye’nin kronik sorunu olarak kabul ediliyor. 

Merkez Bankası, 2014 ve 2015 yılları için enflasyonu yüzde 5 olarak hedefleniyordu, başarısız oldu. 

2014 yılında yüzde 8,2 gerçekleşen enflasyon, 2015 yılının ilk üç ayında yıllık 7,61 seviyelerinde ve yıl sonunda yüzde 5 hedefinin tutmayacağı öngörülüyor. 

Enflasyondaki artış faizlerin artırılması yönünde Merkez Bankası üzerinde baskı oluşturuyor. Faizlerdeki artış, likiditenin bankalara dönmesine, yatırımların düşmesine ve işsizliğin artmasına neden olacağından siyasal iktidar faiz artışını istemiyor. 

2015 yılı sonunda enflasyonun yüzde 5,6 ile yüzde 8,0 aralığında (orta noktası yüzde 6,8), gerçekleşeceği tahmin ediliyor fakat hesapların tutacağı konusunda endişeler de var. 

PETROL FİYATLARI YÜKSELİRSE TÜRKİYE MAĞDUR OLACAK

Petrol fiyatlarındaki artış sürerse süreçten en zararlı çıkacak ülkelerden biri enerji ithal eden Türkiye olacak. Türkiye petrolde yüzde 92 doğalgazda yüzde 98 dışarıya bağlı. Türkiye’nin cari açığının yüzde 65-70’ini enerji harcamaları oluşturuyor.   

Ayrıca kur etkisi de Türkiye’de cari açığın artmasına neden olacak bir başka faktör. Merkez Bankası 2015 sonu dolar kurunu 2,70 olarak tahmin ediyor. Türkiye İhracatçılar Meclisi ise kur tahminini 2,76 olarak açıkladı. 

Yapısal reformlar konusunda önemli adımlar atan Türkiye’nin sonuçları kısa vadede alması beklenmiyor. Bu da kısa vadede zaten kırılgan olan Türkiye ekonomisini petrol fiyatları ve enflasyon karşısında çaresiz bırakıyor.

Petrol fiyatlarında artış gerçekleşirse otomatik olarak enflasyon da bu durumdan etkilenecek. Cari açıktaki artış, yeniden tüketim ve kredi sınırlaması olarak geri dönecek. Türkiye ekonomisinin petrol fiyatlarındaki artış konusunda dışa bağımlı olduğu için eli kolu bağlı olacak. Türkiye'de seçim sonrası iktidara gelecek partiyi ciddi bir ekonomik sınav bekliyor. 

hakan.goksel@haber7.com