Fabrika açılmadan emekli oldular

Türkiye'nin tütün deposu olarak bilinen Manisa'nın Akhisar İlçesi'ndeki Sigara Fabrikası'nın temeli 1975 yılında dönemin Başbakanı Süleyman Demirel tarafından atıldı. Fabrikada, 'blended' tipi kaliteli tütünden sigara üretilmesi hedefleniyordu.

Demirel, temel atma töreninde, Akhisar'a bir de il olma sözü verdi. Fabrikada çalıştırılmak üzere, aynı yıllarda 600 işçi işe alındı. Temel atıldıktan sonra iki yıl boyunca tek çivi çakılmadı. İki yıl sonra, 1977 yılındaki seçimlerden önce çalışmalar yeniden başladı. Değişen iktidarların, ekonomik krizlerin arasında sigara fabrikası 1984 yılında bitirilme aşamasına geldi.

Turgut Özal'ın serbest piyasa ekonomisi uygalamasıyla birlikte Türkiye'de yabancı sigara satışına izin verildi. Bunun üzerine Akhisar'daki fabirkada sigara üretme projesi askıya alındı. Bir yıl sonra da tütün ithaline ilişkin yasak kaldırıldı. 1986 yılında yabancı firmaların Türkiye'de üretim yapmasına izin veren yasa onaylandı. Ardından çıkan diğer kanunlarla birlikte yabancı tütün, Türk tütününe karşı avantajlı hale geldi.

Çiller devraldı

Turgut Özal'ın ölümü, Süleyman Demirel'in Cumhurbaşkanı seçilmesiyle birlikte Akhisarlılar fabrika için yeniden umutlandı. DYP Genel Başkanı Tansu Çiller, 1994 seçimleri öncesi Akhisar'a '79' numaralı trafik plakasıyla gelerek Demirel'in 1975 yılındaki Akhisar'ı 'il yapma' ve sigara fabrikasını açma vaadini sürdürdü. Çiller, SHP ile koalisyon kurup Başbakan olmasına rağmen fabrika açılmadı.

Daha sonra kurulan ANAYOL hükümetinde TEKEL'den sorumlu Devlet Bakanı Eyüp Aşık, fabrikanın özelleştirilmesi için harekete geçti. Tasarı imzalanarak Yüksek Planlama Kurulu'na gönderildi. Eyüp Aşık'ın yeraltı dünyasından bazı kişilerle temas kurduğunun ortaya çıkması üzerine özelleştirme askıya alındı. Bunun üzerine fabrika, depo olarak kullanılmaya başlandı.

Bir de onarım gideri

Milyonlarca YTL harcanmasına ve yüzde 90'ı tamamlanmasına rağmen üretime geçmeyen fabrikada bir de onarım masrafları çıktı. Devlet onarıma her yıl ortalama 2 milyon YTL harcıyor. Ancak, fabrika çalışmadığı için çürüme devam ediyor.

30 yıl içinde fabrikaya harcanan 235 milyon YTL toprağa gömülmüş oldu. 30 yıl önce alınan 600 işçinin çoğu bir saat bile çalışmadan emekli oldu. Emekliliklerini bekleyenler ise tesislerde kaz, tavuk ve hindi besleyerek zaman öldürüyor.

SİYASİLERİN HESABI OY ÜZERİNEYDİ

Akhisar Ziraat Odası Yönetim Kurulu Başkanı Naci Özkara, fabrikanın oy kapısı haline geldiğini öne sürdü. Siyasilerin her seçim öncesi fabrikayı gündeme getirdiklerini belirten Özkara, şunları söyledi:

'Bir ara bizim fabrikaya gelecek makinelerin Tokat Sigara Fabrikası'na gönderildiğini öğrendik. Daha sonra da fabrika bir türlü faaliyete geçemedi. Fabrikanın inşaatının tamamlanmasının ardından birçok başbakan ve siyasi geldi ancak somut bir adım atılamadı. Fabrika bölgede büyük istihdam yaratacak bir projeydi. Nedendir bilemiyoruz siyasiler bunu hep siyaset malzemesi olarak kullandılar. Belediye başkanları, milletvekilleri burada oy toplamak için gelerek fabrikayı açmayı vaat ettiler. Akhisarlı Ankaralar'a kadar gitti ancak bir yolu bulunamadı.'

ESKİ İŞÇİLER ÇOK ÜZGÜN

Artık açılamaz

Ali Sabri Elmas (49) Fabrikada 1977 yılında işe başladı, hiç çalışmadan 2002 yılında emekliye ayrıldı. Fabrikanın üretime geçeceğine inancı kalmadığını belirten Elmas, 'Politikacılar bugüne kadar burayı oy potansiyeli olarak kullandı. Ben emekliliği elde eden şanslılardan birisiyim. Diğer çalışan arkadaşlarımın emekli olacağından şüpheliyim. Türkiye'nin Gümrük Birliği'ne girmesi ile sigara fabrikası projesi hayali hepten suya düşmüştür. Fakat bu acı gerçeği hiçbir hükümet yönetici bizlere anlatma cesaretinde bulunmadı' dedi.



Yaşar Serbest (51) 1976 yılında işe alındı ve 1996 yılında emekliye ayrıldı. Akhisar'a fabrika yapılacağını duyduklarında çocuklar gibi sevindiklerini belirten Serbest, 'Temellerin atıldığını da görünce 'Bu iş tamam Akhisar'a sigara fabrikası yapılıyor' demiştik. Aradan yıllar geçtikçe bunun bir rüya olduğunu emekliğe ayrılınca anlayabildim. Dünyanın hiçbir ülkesinde böylesi bir kötü rüyayı kimse görmemiştir' diye konuştu.

EĞİTİM MERKEZİNE DÖNÜŞTÜRÜLSÜN

Akhisarlılar arasında son günlerde öne çıkan görüş, fabrika tesislerinin ve açık arazisinin Celal Bayar Üniversitesi'ne verilerek orman, veterinerlik ve ziraat fakülteleri haline getirilmesi. Vatandaşlar arasında 15 bin öğrencinin eğitim yuvası haline getirilmesi istenen dev tesisin artık fabrikalıktan çıktığı ve 28 senedir müteahitlere para kazandıran bir enkaz haline geldiği düşüncesi ağır basıyor.

TÜTÜN AKHİSAR'IN CAN DAMARIYDI

Sigara fabrikasının açılmaması Akhisar ve çevresinde tütün tarımının da sonunu hazırladı. Bir zamanlar tütün denilince akla Akhisar gelirken bugün çiftçi tütün ekmiyor. Akhisar Sanayi ve Ticaret Odası'nın verilerine göre, 1998 yılında 30 bin civarında tütün ekicisi varken, 2001 yılında bu rakam 20 binlere geriledi. Aynı yıllar içerisinde yörede tütün üretimi 14.5 milyon kilodan 10 milyon kiloya kadar indi.

Yabancı firmaların Türkiye'ye girdiği 1985 sonrası sigara kullanım oranı yüzde 47 arttı. Ancak Türk tütüncüsü pazardan daha fazla pay alma yerine, hakimiyetini de kaybediyor. Olayın sosyal boyutu da çiftçiye yansıyor. Üretici, üründen para alamadığından ve bunları esnafa, nakliyeciye, inşaatçıya aktaramadığından dolayı tütün üretimi eski cazibesini yitirdi. Tütünün yerine Akhisar'ın yeni gözdesi zeytin oldu. Tütüncülerin çoğu tarlalarını zeytinliğe çevirdi. Sadece bazı dağ köylerinde tütün ekiliyor. (Akşam)