İşsiz yöneticilere iş arama tüyoları

Küresel ekonomik krizin yoğun olarak hissedildiği geçen sonbahardan bu yana hemen her sektörden pek çok çalışan koltuğundan oldu. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre yalnızca son bir yılda işini kaybedenlerin sayısı, 1 milyonun üzerinde. Üstelik lokomotif sektörleri birbiri ardına vuran krizden yalnızca alt kademe çalışanlar ya da yeni mezunlar değil, üst kademe yöneticiler de olumsuz etkilendi.

Danışmanlık şirketi Human Resources Management’ın kurucu ortağı Aylin Coşkunoğlu Nazlıaka, son krizde işsiz kalanların yüzde 13’ünün birinci kademe yönetici oldukları tahmininde bulunuyor. Bu da yaklaşık 150 bin civarında yöneticinin işinden olduğu anlamına geliyor. Ancak insan kaynakları danışmanlarına göre krizin ortalama 20 yılın üzerinde deneyim sahibi binlerce yöneticiyi işsiz bırakması yeni bir sorunu da beraberinde getirdi: Deneyimli üst düzey yöneticiler iş aramaya nereden ve nasıl başlayacaklarını bilmiyor!

“Deneyimsiz gibi davranıp işi kaybediyorlar”

Artan deneyim ve yetkinliğin, krizde işini kaybeden üst düzey yöneticilerin iş bulmasını olumsuz etkilediği insan kaynakları danışmanlarının ortak görüşü. Uzun yıllar aynı şirket ve pozisyonda görev yaptığı için gerçek bir iş görüşmesi deneyiminden uzak kalan “işsiz” yöneticiler, deyim yerindeyse iş aramayı yeniden öğreniyor. BSH Kurumsal İletişim Müdürü Fatmanur Erdoğan, iş görüşmesi yapmaya alışık olmayan ve genellikle masanın diğer tarafında olan üst düzey yöneticilerin, yeni bir iş bulmaya nereden başlayacakları konusunda bocaladıklarını söylüyor. Erdoğan, “Birinci kademe yöneticiler yeni bir iş bulma konusunda sanıldığı kadar şanslı değil. Kısıtlı sayıda pozisyon için yarışıyorlar. Üstelik çevrelerini haberdar etseler de, iş görüşmesi pratiklerini yitirdikleri için genellikle görüşmeleri başarısız sonuçlanmakta” diyor. Nazlıaka da, yıllarca başarılı işlere imza atmış ancak son krizle birlikte işsiz kalmış yöneticilerin yeniden kendilerini “kanıtlamak” durumunda kalmalarının, deneyimli yöneticileri “alıngan”laştırdığı görüşünde. Kimi yöneticilerin iş görüşmesinde sorulan soruları kişisel olarak algıladığını, bu nedenle de hassaslaşarak ‘yanlış’ cevaplar verildiğini belirten Nazlıaka, sırf bu yüzden teklif edilecek işi kaybeden yöneticiler olduğunu söylüyor. Bu duruma çare olarak bazı danışmanlık şirketleri de kendi çözüm yollarını geliştiriyor: Yeni iş arayan kimi üst düzey yöneticileri prova niteliğinde bir iş görüşmesine tabi tutmak… Gerçek bir iş görüşmesi öncesi yapmaları ve kaçınmaları gerekenler konusunda ‘eğitimden’ geçirilen yöneticiler, ilk işe başladıkları güne geri döndürülüyor.   

“Gurur yapıyorlar”

Krizle birlikte işini kaybeden ancak profesyonel bir isimle iş görüşmesi yapmaya alışık olmayan üst düzey yöneticiler, şimdilerde insan kaynakları danışmanlarının rehberliğinde şirketlerin kapısını çalıyor. Genellikle “işe alan taraf” olan birinci kademe yöneticiler, uzun yıllardır uzak kaldıkları iş arama sürecini adım adım yeniden öğreniyor. Ancak üst düzey yöneticiler yeni mezunlara ya da az deneyimlilere göre bu süreçte daha kolay pes edebiliyor. Özellikle de arka arkaya olumsuz geçen iş görüşmeleri, ümitsizliği de beraberinde getiriyor. Fatmanur Erdoğan’a göre üst düzey yöneticilerin iş görüşmelerinde başarısız olmalarının arkasında yatan iki temel neden var: Başarıya alışkın deneyimli yöneticilerin kendilerini yeniden karşısındaki insan kaynakları yöneticisine ‘ispat etme’ çabası, kimi tecrübeli yöneticilere ağır gelebiliyor. Özellikle kendilerinden yaşça küçük isimlerle mülakata giren işsiz yöneticilerin bu durumu, “gurur meselesi” yaptığına işaret eden Aylin Nazlıaka, mülakat esnasında hassaslaşan yöneticilerin kimi zaman işi reddettiğini de söylüyor.

Başarısız bir iş arama sürecinin arkasındaki bir diğer neden de üst düzey yöneticilerin bulundukları pozisyonda kapıldıkları rehavet olarak açıklanıyor. Erdoğan bu durumu “Yöneticiler bulundukları şirket ve pozisyonlarda sahip oldukları rahatlığın büyüsüne kapılıyor. Bu yüzden de kendi ortamları dışındaki fırsatların yaratacağı değişim zor geliyor” sözleriyle açıklıyor.

Deneyim sahibi yöneticilerin iş ararken düştüğü hatalar yalnızca duygusal sebeplerle sınırlı değil. Uzun süredir herhangi bir iş başvurusu yapmak zorunda kalmayan yöneticiler, bu süreçte teknik olarak da bazı hatalara düşüyor. Hatalı CV’ler ise en sık rastlananların başında yer alıyor. Görüşlerini aldığımız insan kaynakları danışmanları, işsiz kalan üst düzey ve deneyimli isimlerin, insan kaynakları yöneticilerinin “olur”unu alamayacak hatalarla dolu CV’ler gönderdikleri konusunda hemfikir. “Bazı yöneticiler İnternet’ten buldukları Amerikan formatlı CV’leri örnek alıyor. Bu yüzden de CV’sinde Türkiye’de ihtiyaç duyulmayan boy, kilo ve sağlık durumu gibi detaylara yer veren yöneticiler var” diyen insan kaynakları danışmanı Aylin Nazlıaka, gereksiz detayların verildiği CV’lerle sıkça karşılaştıklarını dile getiriyor: “Bizim için önemli olan bu durumdaki yöneticilerin iş deneyimleri. Ancak kimi yöneticiler bu bilgileri kısaca geçmelerine rağmen ilkokulu nerede okuduklarına kadar detaylara yer verebiliyor.”

“Nezaketen bile dönen olmadı”

Üst düzey yöneticilerin iş ararken karşılaştığı sorunlar yurtdışındaki örneklerle de kimi benzerliklere sahip. Krizin işsiz bıraktığı her biri deneyimli –üstelik Harvard gibi parlak okullardan mezun – kimi yöneticiler, bu süreçte iş hayatının acımasız yüzüyle karşı karşıya kalıyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde yayınlanan The Wall Street Journal gazetesi, krizle birlikte işsiz kalan üst düzey yöneticilerin iş ararken yaşadığı sıkıntıları hazırladığı bir blog’da okuyucularla paylaşıyor. Amerikan seyahat şirketi Orbitz Worlwide’ın pazarlama müdürlüğü görevini yürütürken son krizle birlikte işinden olan Amanda Sundt, yeni bir iş ararken tanıdıklarına mail attığını ancak hiç kimsenin nezaketen de olsa geri dönmediğini söylüyor blog’da. Sundt, “Çok meşgul olduğunu söyleyen bu tanıdıkların her 15 dakikada bir Facebook iletilerini yenilediğini görebilirsiniz.
Ancak zor durumdaki bir dosta cevap yazacak vakitleri yok maalesef” diyor.  Yine bilgi işlem şirketi ServiceMaster’ın finans eski direktörü Kevin Hudson da krizle birlikte işini kaybedenlerden. Hudson, iş arayanların en büyük endişesinin bu sürecin ne zaman sona ereceğini bilmemek olduğunu belirtiyor İnternet blog’unda. Henüz yeni bir iş bulamayan deneyimli yönetici “Eskiden önüme gelen CV’leri uzun zaman beklettiğim olurdu. Şimdi aynı durumla ben karşı karşıyayım. Maalesef kriz nedeniyle şirketlerin başvurulara geri dönüş süresi de uzadı” diyor.

“Yaşı problem etmeyin”

Yeniden iş arama sürecine giren ancak kapıldığı ümitsizlik nedeniyle hata yapan üst düzey yöneticiler için insan kaynakları uzmanları birtakım tavsiyelerde bulunuyor. Aylin Nazlıaka, üst düzey yöneticilerin iş görüşmesine gitmeden önce görüşecekleri kişi ve firmalarla ilgili bilgi almalarının yararlı olacağını söylüyor. Ancak Nazlıaka’nın bir uyarısı var: “Görüşeceğiniz ilk insan kaynakları yöneticisi sizden genç ve daha az deneyimli olabilir. Bunu problem etmeyin. Aksi halde bir sonraki adıma geçmeniz zor.”
Fatmanur Erdoğan ise işini kaybeden yöneticilere yönelik tavsiyelerini farklı başlıklar altında topluyor. Erdoğan’ın ilk ve en önemli tavsiyesi, profesyonel bir isim eşliğinde CV hazırlanması. Özensiz hazırlanmış bir CV’nin deneyimli bir yöneticiyi dahi “alelade” gösterdiğini söyleyen Erdoğan, tanıdıkları devreye sokmanın da iş bulma şansını artıracağını söylüyor. Erdoğan’nın değindiği diğer noktalar ise şöyle:

İŞSİZ YÖNETİCİLERE İŞ ARAMA TÜYOLARI

- Soruları kişisel algılamayın: Karşınızdakinin her şeyi biliyor olmasını ya da ne kadar başarılı olduğunuzu bilmesi gerektiği düşüncesini kafanızdan atın. Kendinizi ve yaptıklarınızı en iyi şekilde anlatmaya çalışın. Gerekiyorsa bu alanda uzman bir kişiden profesyonel destek alın.

- Ne fazla mütevazı olun ne de fazla övünün: Bazı üst düzey yöneticiler başarılarını öne çıkartmanın kendini fazla övmek olduğunu düşünür, güçlü yanlarını göstermekte zorlanır. Bazıları da tersine aşırı güven sergiler. Kendi kendinize yapacağınız bir iş görüşmesi pratiği, tahmininizden daha fazla yardımcı olacaktır. Bir-iki profesyonel dosttan da sizi dinlemesini ve geri bildirim yapmasını rica ederseniz, konuşmanızda ve anlatımınızda göze çarpan konuları daha net yakalayabilirsiniz.

- Tercih etmediğiniz şirketlerle ilk görüşmeleri yapmak: İlk birkaç iş görüşmenizi, çalışmayı pek de tercih etmeyeceğiniz şirketlerle yapmanız avantaj sağlar. Hem tecrübe edinmiş olursunuz hem de hayalinizdeki şirket ve pozisyonlar için hazırlamış olursunuz.

- Planlı hareket etmek hızdan daha önemli: Yeniden arayışa geçerken planlı adım atmak önemli. Her yere CV’nizi yollamaktansa, piyasada güven duyulan, itibar kazanmış beş-altı danışmanlık şirketiyle çalışmayı denemeniz akıllıca olur.

- Kitap okumak: Üst düzey yöneticilerin iş arama sürecindeki zorlukları ve çözüm önerilerini anlatan kitaplar var. Bunları mutlaka okuyun. Kendinizi bir iş görüşmesine hazırlamanıza faydası olacak.

- Korkuyu dizginlemek: Bazı yöneticiler yeniden iş aramak zorunda olduklarının bilinmesinden hoşlanmıyor. Durumunuzdan kimseye bahsetmek zorunda değilsiniz. İstediğiniz kişilerle bu bilgiyi paylaşmakta serbestsiniz. Yeni iş arıyor olduğunuz konusunda ne kadar rahat hissederseniz, iş görüşmelerinizin o kadar kolay geçtiğini de göreceksiniz.

Müge Yalçın / My Executive Yönetici Ortağı: “Aramak  yerine teklif bekliyorlar”
Üst düzey yöneticiler iş ararken çekingen davranıyor. Birilerinin onları bulmasını bekliyorlar. Nereden başlayacaklarını bilmemeleri en büyük sorun. Tanıdık aracılığıyla iş aramalarını tavsiye edebilirim. Güncel bir CV hazırlanmış olması gerekiyor tabii. Bir de daha girişken olmaları gerektiğini düşünüyorum.

Cihangir Erdem / E&E Yönetim Danışmanlığı: “Bu yaşımda CV mi yazacağım?”

Üst pozisyondayken işsiz kalanların iş bulması daha zor. Daha alt pozisyonlarda çalışanlar çevrelerinden rahatlıkla iş isteyebiliyor. Ancak bir üst düzey yönetici işinden olduğunda sessizce evinde oturmayı tercih ediyor. Bu durumdaki yöneticilerin egoları yüksek olduğu için işsiz kaldığını ya da iş aradığını kimseye söylemiyorlar. “Bu saatten sonra CV mi yazacağım?” diyen yöneticiler var. Eve kapanmak yerine işin üzerine gitmelerini tavsiye ederim. Kendilerine bu konuda yardımcı olacak kişilerin bir listesini hazırlamakla işe başlayabilirler.

Ömür İlbaş / STE Danışmanlık: “Çocuk kadar hassaslar”

Deneyimli isimlerin üzerindeki baskı iş hayatına yeni atılanlara göre daha fazla. Bu da onların hata yapmasına neden oluyor. İşimi kaybettim demek zor geliyor. Prestij meselesi olarak baktıkları için iş aramakta da çekingen davranıyorlar. Eksiklerinin farkında olmadıkları gibi bunu duyduklarında da çocuk gibi duygusallaşabiliyorlar. Tavsiyem bu çekingenliği bir kenara bırakmaları. Bir de farklı sektörlerde şanslarını denemeleri başarısızlığa yol açabilir. En iyi bildikleri işi yapmalarını öneriyorum.

Network oluşturmak önemli

İş hayatına Unilever’de atılan Murat Ergene, burada geçirdiği 12 yılın ardından iki yıl da Carrefour’da görev yapan bir yönetici. 2009 yılına kadar Garanti Bankası’nda Birim Müdürü olarak çalışan Ergene, şu anda iş hayatına insan kaynakları danışmanlığı yaparak devam ediyor. Ergene, üst düzey yöneticilerin iş arama sürecini anlatırken “Çalışmayanın halinden çalışan anlamıyor. İş arma süreci oldukça yıpratıcı olabiliyor” ifadesini kullanıyor.
Uzun yıllar aynı şirkette çalışanların başka şirketlere uyum sağlamakta zorlandığını söyleyen Ergene, üst düzey yöneticilere, kendini yeniden ispatlama gerekliliğinin ağır geldiğini düşünüyor. Murat Ergene’nin bu sürece ilişkin tavsiyeleri de var: “Piramidin tepesine doğru çıktıkça iş bulmak zor. Tabii çalışırken kimsenin aklına network oluşturmak gelmiyor. İşten ayrılıp bu network’e ihtiyaç duyduğunuzda ise iş işten geçmiş oluyor. Bu nedenle çevrenizle ilişkilerinizi henüz çalışırken güçlendirin. Özellikle de beyin avcılarıyla her zaman iletişim içinde olun.”
Ergene, bu süreçte hizmet veren bazı danışmanlık şirketlerini de eleştiriyor. Bazı firmaların, işsiz kalan CEO ya da genel müdürlerin karşısına mülakat için son derece deneyimsiz kişileri çıkardığını söylüyor. Bu durumun kimi üst düzey yöneticilerin görüşmelerinin olumsuz geçmesine neden olduğunu belirtiyor.
Uluslararası bir hızlı tüketim şirketinde 11 yıl boyunca çalışan Burak Nukan da  krizle birlikte şirketle yolunu ayıran bir satış yöneticisi. Geçtiğimiz ay çalıştığı şirketten ayrılan Nukan, son bir ayda yaptığı iş görüşmelerinin çoğunluğunu çevresi aracılığıyla gerçekleştirmiş. Profesyonel bir danışmanlık şirketinden de destek alan Nukan, büyük bir gıda firmasında işbaşı yapmaya hazırlanıyor. İş arama sürecini “Yıpratıcı ve zor” olarak tanımlayan Nukan, yeni bir iş bulana kadar işsiz olduğunu ailesine söyleyememiş. Bu dönemde aile ve arkadaş çevresinin manevi desteği oldukça önemli bulan yöneticinin benzer durumda olan adaylara tavsiyeler ise şunlar: “Çevrenizi mutlaka haberdar edin. Aynı günde birden fazla iş görüşmesi asla yapmayın. Aile ve arkadaşlarınızın desteğine açık olun. Telaşa kapılmayın”

(Sabah İŞ'te insan)