NTE'de yerli sistem! Beylikova Türkiye’yi stratejik güç haline getirebilir

Elektronik, otomotiv ve savunma sanayi için vazgeçilmez olan nadir toprak elementlerinde en büyük rezervler Çin sınırları içerisinde yer alırken, Peki yönetimi bu gücü küresel ekonomi üzerinde test etmeye devam ediyor.

ABD ve AB, nadir toprak elementlerinde (NTE) Çin bağımlılığını kırmak için alternatif ararken, Hindistan, Brezilya, Avustralya ve Kazakistan mevcut rezevleri ile öne çıkıyor. Ancak Avusturalya dışında bu ülkelerde de NTE işleyecek altyapı bulunmuyor. Altyapı yatırımları sağlansa bile en az 10-15 yıllık bir çalışma ile sonuç alınabileceği ve yine de Çin ile bu konuda yarışılamayacağı düşünülüyor.

Öte yandan ABD Başkanı Donald Trump'ın rotasında 28,2 milyon ton NTE rezervi barındırdığı düşünülen Grönland var. Trump, uzun zamandır Danimarka'ya bağlı özerk bir bölge olan Grönland'ı ABD toprağı haline getirmek istiyor.

ÜLKELER İÇİN STRATEJİK ÖNEM TAŞIYOR

Teknolojik gelişimin göz bebeği haline gelen nadir toprak elementleri ülkeler için stratejik önemini artırırken, Türkiye'de de 2022 yılında Eskişehir Beylikova'da dünyanın en büyük ikinci NTE rezervi keşfedildi. 

Beylikova, 694 milyon tonluk dev NTE rezervi ile Çin'in hemen ardından gelirken, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına bağlı Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü de nisan ayında bölgede Florit, Barit ve Nadir Toprak Elementleri İşletmesi'ni faaliyete aldı.

TÜRKİYE NTE ÜRETEBİLEN 5 ÜLKEDEN BİRİ OLACAK

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, geçtiğimiz günlerde bu tesisin endüstriyel baza ve yüksek miktarlarda kapasiteye ulaştırılmasının hedeflendiğini belirterek, "Türkiye NTE üretebilen 5 ülkeden biri olacak ve önemli bir tedarikçi konumuna gelecek. Burada yaklaşık 690 milyon tonluk bir cevher var. İlk etapta 1200 tonluk bir cevher işleyeceğiz. Bu tesisten aldığımız neticeler sonucunda da yılda 570 bin tonluk cevheri işleyecek ve yaklaşık yılda 10 bin tonluk nadir toprak oksidi üretecek endüstriyel tesisi kurmayla alakalı çalışmalarımıza devam ediyoruz" demişti.

Beylikova'da lantan, seryum, praseodim, neodim, samaryum, evropiyum, gadolinyum, terbiyum, disprosyum, iterbiyum ve itriyum gibi sanayi endüstrisinde kritik rol oynayan nadir elementler bulunuyor. 

ÇALIŞMALAR BAŞLADI

Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu (TENMAK) bünyesinde faaliyet gösteren Nadir Toprak Elementleri Araştırma Enstitüsü (NATEN) de NTE üretilmesi ve geliştirilmesiyle ilgili çalışmalar sürdürüyor. Bu kapsamda ilk olan NATEN bünyesinde NTE Cevher Zenginleştirme ve Saflaştırma Laboratuvarı kurulurken, Yerli Kalıcı Mıknatıs Üretim ve AR-GE Sistemi'ni de açtı.

Devreye alma çalışmalarının devam ettiği sistemle külçe, şerit ve toz mıknatıs üretimleri, kalıp tasarımı ve kalıplama ile sinterleme çalışmaları yapılacak, manyetik alan uygulamaları ve mıknatıs analiz süreçleri geliştirilecek.

SAVUNMA SANAYİ İÇİN KRİTİK 

Türkiye son yıllarda büyük gelişim kaydeden yerli ve milli savunma sanayii sayesinde dünyanın önde gelen silah sistemleri üreticileri arasına girdi. Rüzgar türbinleri ve elektrikli otomotiv sektörünün yanında NTE'ler savunma sanayi ve teknoloji sektöründe de önemli bir yere sahip.

ESKİŞEHİR'DE BULUNAN ELEMENTLER

Prometyum (Pm): Nükleer piller, X-ışını cihazları, ışıldayan göstergeler, kalınlık ölçüm sistemleri, bilimsel deneyler.

Gadolinyum (Gd): MRI cihazları, nükleer reaktörler, manyetik soğutucular, hard diskler, sensörler.

Praseodim (Pr): Elektrikli araç motorları, rüzgâr türbinleri, uçak alaşımları, cam ve lensler, fiber optik sistemler.

Lantan (La): Kamera lensleri, hibrit araç bataryaları, petrol katalizörleri, hidrojen depolama, projektörler.

Evropiyum (Eu): LCD/LED ekranlar, enerji tasarruflu ampuller, güvenlik mürekkepleri, lazerler, nükleer kontrol çubukları.

Seryum (Ce): Katalitik konvertörler, cam cilaları, UV koruyucu camlar, yakıt katkıları, metal alaşımları.

Samaryum (Sm): SmCo mıknatıslar, radar sistemleri, hoparlörler, lazerler, nükleer reaktörler.

Terbiyum (Tb): LCD/LED ekranlar, güçlü mıknatıslar, ampuller, fiber optik sistemler, sensörler.

Neodimyum (Nd): Elektrikli araç motorları, hoperlör, MR cihazı, rüzgâr türbinleri, kulaklıklar, lazerler, hard diskler.

BEYLİKOVA REZERVİ

Yer: Beylikova Eskişehir

Rezerv: Yaklaşık 694 milyon ton

İçerik: Skandiyum, İtriyum, Lantan, Seryum, Neodim, Praseodim, Samaryum vb.

Dünya sıralaması: Çin'in Bayan Obo sahasından sonra dünyanın 2. büyük rezervi.