DKİB'ten açıklama: TMO deposundaki fındığı satışa çıkarmamalı

Karadeniz Bölgesi'nde üç hafta önce yaşanan zirai don, fındık üretiminde büyük zarara yol açtı. Havaların normalleşmesi ile birlikte 13 üretici ilde yapılan hasar tespit çalışmaları, özellikle Ordu ve çevresinde büyük kayıpların yaşandığını ortaya koydu. Ordu’da 500 rakımın üzerinde yüzde 50, 700 rakımın üzerinde ise yüzde 100 varan kayıpların olduğunun altını çizen sektör temsilcileri hem üretici hem de sanayici için zorlu bir sezonun kapıda olduğunu söylediler. Sektör temsilcilerine göre hasarın boyutları netleştikçe fındık fiyatları da yukarı yönde hareketlenmeye başladı.

Nisan başında 130-140 Kg/TL bandında seyreden, 12 Nisan’da yaşanan zirai donun hemen ardından panik alımlarla 180 Kg/TL’ye kadar çıkan fiyatlar Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) satış kararından sonra tekrar normal seviyelere gerilemişti. Sektör temsilcilerine göre serbest piyasada şuan 210 -230 Kg/TL bandında seyreden fiyatlarda yukarı yönde hareket devam edecek. Sektörün tüm paydaşlarının gözü şimdi Karadeniz Fındık İhracatçıları Birliği’nce ( KFİMB) 2025-2026 sezonuna ilişkin tahmini rekoltenin açıklanacağı 8-10 Mayıs’ta İspanya’nın Mallorca şehrinde Uluslararası Sert Kabuklu Meyveler Konseyi’nce (INC) düzenlenecek olan 42. Kuru ve Kabuklu Meyveler Kongresi'nde.

Rekolte 500 binin altını görebilir

2025-2026 sezonunda rekoltenin 500 bin tonun da altında gerçekleşebileceğini kaydeden Doğu Karadeniz İhracatçılar Birliği Fındık ve Fındık Mamulleri Sektör Komitesi Başkan Yardımcısı Sebahattin Arslantürk, arz-talep dengesizliği sonucu serbest piyasada 220 TL’ye kadar çıkan fiyatların daha da yükseleceğini ifa etti. “Üretici bu yıl rekor fiyatlarla karşılaşacak” diyen Arslantürk, “Yüksek fiyatlar, sanayicileri de zorlamakta. TMO’nun 60 bin tonluk satışı piyasayı biraz rahatlattı. Ancak TMO satışlardan sonra depolarında kalan 30 bin tonluk fındığı doğru kullanmak zorunda. Haziran’a kadar satışa çıkmamalı” dedi.

Fındık 220 TL’yi zorluyor

Zirai donun etkilerini doğrudan gözlemlediklerini ifade eden Giresun Ziraat Odası eski Başkanı Özer Akbaşlı, “450 rakımın üzerindeki alanlarda bahçeler simsiyah. Ordu’da hasar %100’e ulaşan yerler var. Bu il Türkiye fındığının %30’unu karşılıyor. Dolayısıyla sadece Ordu’daki kayıp bile ülke genelini etkiliyor” diye konuştu. Don hasarının ardından serbest piyasada fındık fiyatları hızla yükseldiğinin altını çizen Akbaşlı, “Geçtiğimiz haftalarda 120-135 TL arasında alıcı bulan fındık, bugünlerde 190-220 TL bandında işlem görüyor. Fındık şu anda 6 dolar seviyesine çıktı. 2004 ve 2014’te de benzer süreçler yaşadık. Avrupa’nın itirazı olabilir ama mecburen fındığı almak zorundalar” dedi.

Soğuk hava, çotanak sayısını düşürebilir

Yüksek rakımlardaki donun yanı sıra, düşük kesimlerde de soğuk hava nedeniyle çotanak sayısında ciddi azalma olabileceğini belirten Akbaşlı, “Dörtlü beşli çotanaklar bu yıl ikili üçlüye düşebilir. Fındığa zarar gelmese bile verim %15-20 azalabilir. Bu da rekolteyi daha da aşağı çekecek” diye uyardı.

Emanet fındıkta kriz kapıda

“Depoların boşalması üretici adına iyi bir gelişme ama TMO bu süreci iyi yönetmeli” diyen Akbaşlı, sanayici ve tüccarların karşı karşıya olduğu bir diğer sorunun “emanet fındık” meselesi olduğunu vurgulayarak, “Köylü getirdiği fındığı emanete bıraktı, şimdi geri istiyor. Ancak o fındık satıldı. Şimdi 125 liradan alınan fındığın yerine 200 liradan ödeme yapılmak zorunda kalınacak, bu, ciddi bir zarar demek. Bazı firmaların TMO’dan aldıkları eski fındığı üreticiye iade etmeyi düşündüklerine dair söylentiler var. Bu piyasayı daha da karıştırır. Kimse 125 liradan alınan fındığı bugün üreticiye veremez. Köylü kabul etmez, götürüp pazarda da satamaz” diyerek uyarıda bulundu.

“Seneye fındık toplayamayız”

Karadeniz'in doğusundaki yüksek kesimlerde, özellikle 600-700 rakım arasındaki bölgelerde bahçelere girilemeyeceğini ve don hasarının %30 ila %100 arasında değiştiğini söyleyen fındık üreticisi ve tüccarı Yüksel Göl, üreticilerin moralinin bozuk olduğunu, özellikle yüksek rakımlı bölgelerdeki üreticilerin, bu yıl fındık toplamayı umursamadığını ve bahçelerinin kurumasını engellemek için tedbirler aldıklarını aktardı. Bu yılki zarar, 2014'teki yanmalara benzerken, 2014'ten daha kötü bir durum söz konusu olduğunun altını çizen Göl, “Bu yıl fındık, şubat ve mart aylarında yaşanan kar nedeniyle çiçeklenme döneminde zarar gördü, ardından nisan ayında don olayları tekrar ürünün gelişimini engelledi. Sektörde bazı kişiler "fındık %10 yandı" gibi yanlış bilgiler yayması sektöre zarar verir” diye konuştu. Fındık ticaretinde, bu yıl fındıkların ihale usulüyle alınıp satıldığını belirten Göl, tüccarların da piyasaya göre hareket ettiğini ve ödeme sıkıntılarının olmadığı söyledi.

Yüksek fiyatlar pazar kaybına sebep olabilir

Üreticinin sevindiği yüksek fiyatlar, sanayici için ticaretin sürdürülebilirliği açısından risk yarattığının Kaydeden Durak Fındık Sanayi ve Ticaret AŞ. Yönetim Kurulu Üyesi Kadir Durak, fiyatların yükselmesinin, Türk fındığının rekabet gücünü zayıflattığını belirterek, Avrupa’daki sanayinin farklı menşelere yöneldiğini söyledi. Amerika, Şili ve İtalya gibi ülkelerin fındık tedarikine yönelmesinin, Türkiye’nin pazar kayıplarına yol açabileceği konusunda uyardı.

Uzun vadeli fiyatlama ve regülasyon

Devletten beklentilerinin, fındık sektörünün uzun vadeli sürdürülebilirliğini gözeterek fiyatlandırma yapması gerektiği üzerinde duran Durak, kısa vadeli çözüm arayışlarının sektöre zarar verebileceğini belirtti. Ayrıca, devletin piyasadaki fındık fiyatlarını regüle ederken, çiftçinin ve sanayinin dengede kalmasını sağlayacak bir politika izlemesi gerektiğini ifade etti.

Kahverengi kokarca ile mücadele önemli

Fındık fiyatlarının artmasının bir diğer etkenin kahverengi kokarca ile mücadeledeki yetersizliğin oluğunu vurgulayan Durak, bu zararlının etkili bir şekilde kontrol altına alınması durumunda, fındık kaybının daha fazla artmayacağını ve çiftçilerin motivasyonunun artacağını ifade etti.

Fiyatlar 250 TL'yi görebilir

“2014 ve 2004 yıllarındaki donlardan bile daha ağır bir tabloyla karşı karşıyayız” diyen fındık üreticisi ve brokeri Osman Çakmak, yalnızca fındık değil, kivi gibi diğer meyve türlerinde de rekolte kaybı yaşandığını ifade etti. Bazı bahçelerde 2025 yılı için dahi ürün verememe riski bulunduğunu vurguladı. Çakmak, “Rekoltedeki düşüş, serbest piyasadaki fiyatlara da yansıdı. Şu anda sahil kesiminden gelen %50 randımanlı fındık 210-215 TL bandında işlem görürken, yüksek kesimlerde “çakıldak” türü fındık 230 TL’ye kadar alıcı buluyor. Piyasanın önümüzdeki süreçte 250 TL seviyelerini test edebileceğini, hatta 300 TL'nin de ihtimal dahilinde olduğunu söyledi.

TMO’nun elinde 2022 mahsulünden yaklaşık 70-80 bin tonluk fındık bulunduğunu aktaran son dönemde bu fındığa yoğun talep geldiğini, bazı depolarda kilometrelerce kuyruk oluştuğunu söyleyen Çakmak’a göre TMO, şu an itibarıyla yalnızca önceden ödeme yapan alıcılara teslimat yapmakla meşgul. Yeni satışlar için ise bakanlığın ve kurumun vereceği karar beklenecek.