Ekonomik kriz, kurban kesimini de etkiliyor! Üretici endişeli

Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, yaklaşan Kurban Bayramı öncesinde kurbanlık fiyatlarına ilişkin değerlendirmelerde bulundu.

KESİLECEK KURBANLIK SAYISINDA YÜZDE 25 AZALMA ÖNGÖRÜLÜYOR

Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından açıklanan rakamlar göz önüne alındığında; yıllık 960 bini büyükbaş, 2 milyon 850 bini küçükbaş olmak üzere toplamda 3 milyon 850 bine yakın hayvanın kurbanlık olarak kesildiği bilgisini veren Bayraktar, şöyle devam etti:

“Kurbanlık satışları ağır ilerliyor. Öte yandan talepte yaşanması muhtemel düşüş, üreticilerimizi düşündürüyor. Vatandaşlarımızın alım gücünün düşmesi nedeniyle, bu yıl kurbanlık satışlarında en az yüzde 25 civarında azalma olacağını tahmin ediyoruz.

Nakliye ve çadır kiralarının yüksek olmasına bir de alım gücünde yaşanan düşüş eklenince, üreticilerimiz şehir dışında olan hayvan pazarlarına satış için gitmekte tereddüt ediyor. Kurbanlıklarını mümkün olduğunca yerlerinde, yani ahırlarda satmaya çalışıyor. Bazı illerimizde, geçtiğimiz yıllarda çadırlara olan yoğun talep nedeniyle kurayla yapılan çadır satışlarında, bu yıl talep düşüklüğünden dolayı kuraya ihtiyaç dahi olmadığını görüyoruz. Bu da bu yıl şehirlerde daha az kurbanlık çadır, dolayısıyla daha az kurbanlık göreceğimiz anlamına geliyor.

Kesilecek kurbanlık sayısında geçen yıllara göre en az yüzde 25 oranında azalma olacağını öngörüyoruz. Bu yıl yaklaşık 720 bin büyükbaş, 2 milyon 150 bin küçükbaş, toplamda ise 2 milyon 870 bin kurbanlık hayvan kesileceğini tahmin ediyoruz.

“MALİYETLERDEKİ ARTIŞLAR, KURBANLIK FİYATLARINDA ETKİLİ OLDU”

Yem, elektrik, işçilik, veteriner ilaç, nakliye gibi girdilerde bu yıl çok önemli yükselişler oldu. Dolayısıyla kurbanlık fiyatları da geçen yıllara göre arttı. Üreticilerimizin kullandıkları elektriğin kilovatı geçen yıl 90,63 kuruş iken bu yıl yüzde 129,4 artışla 207,94 kuruşa yükseldi. Üreticilerimizin çalıştırdıkları bir işçiye ödedikleri brüt asgari ücret geçen yıl 3 bin 577 lira iken bu yıl yüzde 39,9 artışla 5 bin 4 kuruşa yükseldi.

Üreticilerimizin geçen yıl tonu 2 bin 621 liraya aldıkları arpa, bu yıl yüzde 152,8 artışla 6 bin 625 liraya, 2 bin liraya aldıkları buğday kepeği, yüzde 175 artışla 5 bin 500 liraya, 860 liraya aldıkları saman, yüzde 116,6 artışla bin 863 liraya, 2 bin 619 liraya aldıkları besi yemi, yüzde 148,6 artışla 6 bin 512 liraya yükseldi.

Geçen yıl mazotun litresine 7 lira 34 kuruş ödeyen üreticilerimiz bu yıl 30 lira 8 kuruş ödemek zorunda kaldı. Yani litre fiyatında yüzde 309,8’lik artış yaşandı. Mazot fiyatlarındaki artış hayvan nakillerini de etkiledi. Geçen yıl Kars ilinden; Ankara’ya 9 bin liraya giden nakliye aracı bu yıl 25 bin liraya, İstanbul’a 12 bin liraya giden araç 35 bin liraya, Bursa ve İzmir’e 12 bin 500 liraya giden araç 35 bin liraya gidiyor. Yani nakliye ücretleri bir yılda yüzde 178 ile yüzde 191 arası oranlarda arttı. Bu durum son satış noktasında kurbanlık fiyatlarını da doğal olarak artırdı.

Üreticilerimiz artan maliyetlerin yanı sıra 20-25 hayvanını İstanbul’a taşıyıp, satmak istediğinde; 30-35 bin lirası nakliye, 40 bin lirası çadır kirası, Çoban ve kişisel bakımları da dâhil toplamda yaklaşık 100-110 bin lira masraf yapmak zorunda kalıyor.

KURBANLIK HAYVAN FİYATLARI

Kurbanlık fiyatları ve satış şekli illere göre farklılık gösteriyor. Son zamanlarda özellikle büyükşehirlerde kesim fiyatı da hayvan satış fiyatına dâhil ediliyor. Kurbanlık hayvan fiyatları; illere, canlı ağırlığa, ırkına (yerli-kültür) ve büyükbaşta inek, düve, tosun, küçükbaşta koyun, koç, keçi olmasına göre farklılık gösteriyor.

Ülkemizde ortalama fiyatların; hayvan başına büyükbaşta 15 bin ile 60 bin lira, küçükbaşta ise 2 bin lira ile 8 bin lira arasında değişeceği tahmin ediliyor. Canlı ağırlık fiyatının da kilogram başına büyükbaş hayvanlarda 50 lira ile 75 lira, küçükbaş hayvanlarda 50 lira ile 80 lira arasında olacağı öngörülüyor. Bu fiyatlar bayram yaklaştıkça talebe göre de değişebilecektir.

BÜYÜKBAŞ FİYATLARI YÜZDE 107,6, KÜÇÜKBAŞ FİYATLARI YÜZDE 90,6 ARTTI

Ülke ortalamasına bakıldığında, büyükbaş hayvanların canlı kilogram fiyatı 61 lira 15 kuruş, küçükbaş canlı kilogram fiyatları ise 63 lira 57 kuruş olarak tespit edildi. Fiyatlar, geçen yıla göre, büyükbaşta yüzde 107,6, küçükbaşta ise yüzde 90,6 oranında arttı. Ortalama fiyat kilogram başına; büyükbaşta 29 lira 46 kuruştan 61 lira 15 kuruşa, küçükbaşta ise 33 lira 36 kuruştan 63 lira 57 kuruşa çıktı.

Canlı kilogram olarak büyükbaş hayvan fiyatları üç büyük ilimizde; İstanbul’un Avrupa yakasında 65 lira ile 75 lira, Anadolu yakasında 60 lira ile 75 lira, Ankara’da 55 lira ile 65 lira, İzmir’de 55 lira ile 70 lira arasında değişiyor. Küçükbaş hayvan fiyatları ise; İstanbul’un Avrupa yakasında 60 lira ile 75 lira, Anadolu yakasında 60 lira ile 80 lira, Ankara’da 60 lira ile 65 lira, İzmir’de 60 lira ile 70 lira arasında değişiyor.

Büyükbaş hayvanlarda hisse fiyatları illere göre değişmekle birlikte, 4 bin lira ile 8 bin lira arasında değişiyor.

VEKALETLE KURBAN KESİM ÜCRETLERİ

Kurban Bayramı döneminde birçok dernek ve vakıf, vatandaşlarımızın verdiği vekâletle onlar adına kurban kesmek için faaliyet içine giriyor. Dernek ve vakıflara yatırılan paraların kurban kesiminde kullanılması ve bunların iyi bir şekilde denetlenmesi çok önemlidir.

Ayrıca dernek ve vakıflar kar amacıyla hareket etmemeli, toplu alımlarda üreticinin hakkını koruyacak fiyat politikası uygulamalıdır.

Kurban bayramı için milyonlarca hayvan besiye alınıyor, uzun süre besleniyor ve 4 gün gibi kısa bir sürede de kesiliyor. Bu süreç ekonomik olarak ciddi bir hareketlenmeye yol açıyor. Beslenme amaçlı hayvan alımları ve beslenen kurbanlıkların satışları için ödenen para, yem, veteriner hizmetleri, hayvanların satış merkezlerine nakilleri, satış yeri kiraları, kişisel masraflar, kasap kesim ücretleri ve derilerin satılmasına kadar birçok ticari faaliyet bu dönemde yapılmakta ve bütün bunlar da ekonomik anlamda büyük meblağlara ulaşıyor.

2022 YILINDA KURBANLIKLARA 25,8 MİLYAR LİRA ÖDENECEĞİ TAHMİN EDİLİYOR

Ortalama 400 kilogram canlı ağırlığa sahip büyükbaş hayvanın canlı kilosunun 61,15 lira civarında satılacağı düşünülüyor. Bu durumda bayram süresince kesilecek yaklaşık 720 bin büyükbaş hayvana ödenecek para 17 milyar 611 milyon 200 bin lirayı bulacaktır.

Bir küçükbaş hayvanın ortalama 3 bin 800 liradan satılacağı tahminiyle, kesilecek yaklaşık 2 milyon 150 bin küçükbaş hayvana ödenecek paranın ise 8 milyar 170 milyon lira olacağı tahmin ediliyor. Halkımızın toplamda kesilecek 2,9 milyona yakın kurbanlık için 25,8 milyar liraya yakın para ödeyeceği öngörülüyor.

EKONOMİYE KAZANDIRILACAK TAHMİNİ DERİ DEĞERİ 241,6 MİLYON LİRA

Tahmini olarak 2 milyon 150 bin küçükbaş hayvan kesileceği hesap edildiğinde küçükbaş hayvanların derilerinin ekonomik değeri yaklaşık olarak 43 milyon lirayı bulacaktır. Kesilecek 720 bin büyükbaş hayvandan elde edilecek derinin değeri ise 259 milyon 200 bin liraya ulaşacak.

Toplam olarak kurbanlıklardan standartlara uyulursa yaklaşık 302 milyon 200 bin liralık deri geliri elde edilecektir. Fakat kurbanlıklar çoğu yerde ehil olmayan kişiler tarafından kesildiği için deride ciddi olarak ekonomik kayıp oluşuyor. Bu kaybın yüzde 20'ler civarında olduğu ve toplam kaybın 60,4 milyon lirayı bulduğu tahmin ediliyor.

Buna göre, kayıplarda göz önüne alındığında, Kurban Bayramında ekonomiye kazandırılacak tahmini deri değerinin 241 milyon 600 bin lira civarında olması bekleniyor.

“YÜKSEK ÇADIR KİRALARI HALA ÖNEMLİ BİR SORUN”

Kurbanlık satmak isteyen üreticilerimiz, büyükşehirlerde her ilçede farklı olmak üzere satış yerlerine çadır kirası ödüyor. Fiyatlar illere ve ilçelere göre farklılık gösteriyor. Belediye başkanları mümkünse buralardan ücret almasınlar. Eğer bu mümkün değilse uygun fiyattan kiralasınlar. Buralar sadece üreticilerimizin kullandıkları yerler olarak değil, kendilerine oy veren vatandaşların da hizmet aldıkları yerler olarak görülmelidir. Bu maliyet ne kadar düşerse vatandaşın kesesine de o kadar olumlu etki edecektir.

Büyükbaş hayvanlarının ortalama yarısının kasaplar tarafından yaklaşık bin 750 lira ücret mukabilinde kesileceği tahminiyle, 360 bin büyükbaş hayvan için kasaplara ödenecek tutar 630 milyon lirayı; küçükbaş hayvanların yarısının kasaplar tarafından ortalama 250 lira ücret karşılığında kesileceği hesabıyla 1 milyon 75 bin küçükbaş hayvan için kasaplara ödenecek tutar 268 milyon 750 bin lirayı bulacaktır. Buna göre, kasaplara ödenecek bedel tahmini olarak toplamda 898 milyon 750 bin lira olacaktır.

“KURBANLIK PİYASASINDA MİLYARLARCA LİRA DÖNÜYOR”

Vatandaşlarımızın bu yıl alım gücü oldukça düştü. Bu da kurbanlıklara olan talebi azalttı. Emeklilere verilen bayram ikramiyesinde yapılacak ciddi iyileştirme satışları hareketlendirecektir.

Bugün kurbanlık piyasası milyarlarca liranın döndüğü bir faaliyet alanı haline gelmiştir. Vakıf ve derneklerin yurtdışı fiyatlarını ülke içi fiyatlarına göre daha düşük tutması birçok vatandaşın ucuz diye oralara yönelmesine neden oluyor. Bu da iç pazar satışlarını olumsuz etkiliyor.

Hükümetimiz yoğun emek sarf edilen ve böylesi yüksek meblağların döndüğü bir faaliyet alanını yasal çerçeveye oturtmalıdır.

Bu kapsamda hazırlanacak ‘kurbanlık ticaretinin düzenlenmesi’ mevzuatıyla: İl/ilçe düzeyinde üretici maliyetlerini dikkate alarak bir ‘taban fiyat’ belirlenmeli, toplu alım yapacak vakıf, dernek ve marketlerin bu fiyatın altında alım yapması engellenmelidir.

“ESK BAYRAM SONRASINDA ELDE KALAN HAYVANLARI ALMALI”

Satışların beklendiği gibi gerçekleşmemesi durumunda bayram döneminde satılamayan hayvanlar, Et ve Süt Kurumu tarafından üreticilerimizin yaptığı ek masraflar da dikkate alınarak uygun bir fiyata satın alınmalıdır. Bu kurbanlık yetiştiriciliğinde sürdürülebilirlik açısından çok önemlidir.”