Şirketler büyüdü, çalışan maaşları eridi! İşçi kârdan payını alamadı

TÜİK verilerine göre güçlü büyüme sağlansa da işgücünün bu hızlı büyümenin yarattığı katma değerden aldığı payda gerilemenin devam etmesi dikkat çekti. İşgücü ödemelerinin Gayrisafi Katma Değer içerisindeki payı bu yıl ilk çeyrekte yüzde 31,5 oldu.

2020 ilk çeyrekte bu pay yüzde 39,1, 2021 ilk çeyrekte ise yüzde 35,5 seviyesindeydi. Ekonomist Fatih Özatay işgücünün aldığı payın düşmesine yönelik "Ücretliler kaybediyor, sermaye sahipleri kazanıyor. Ücret artışları enflasyonun arkasında kalıyor" yorumunu yaptı. İşgücü ödemelerinin aldığı paydaki yüksek düşüş ve yüksek enflasyon satın alma gücünde gerilemeyi de ortaya koyuyor. Öte yandan net işletme artığı/karma gelirin payı ise geçen yılın ilk çeyreğinde yüzde 45,6 iken bu yıl ilk çeyrekte yüzde 47,6'ye yükseldi.

VATANDAŞIN HARCAMALARI İKİYE KATLANDI

TÜİK verilerine göre cari fiyatlarla vatandaşın harcamalarında üç haneli artışlar yaşandı. Vatandaşın dayanıklı mallara harcamaları geçen yılın ilk çeyreğine göre yüzde 97,3 artarken yarı dayanıklı mallara yönelik harcamalar yüzde 104 büyüdü. Dayanıksız mallara yönelik harcamalarda yüzde 100,1 artış yaşandı. Hizmetler sektörüne yapılan harcamalarda artış ise yüzde 85 oldu.                                

Öte yandan Türkiye'nin En Büyük 500 Sanayi Kuruluşu Araştırması’nda da yaratılan net katma değerde ücretlerin payının gerilediği görüldü.

KÂRDAKİ ARTIŞ MAAŞLARA YANSIMADI

2021 yılında İSO 500'ün yarattığı net katma değerin faktör gelirleri dağılımına bakıldığında, milli gelir anlamında kârın payı yüzde 30,3'ten yüzde 39,7'ye çıkarak, son 10 yılın en yüksek seviyesine ulaştı.

Ödenen faizlerin net katma değer içindeki payı da yüzde 25,3'ten yüzde 28,1'e yükseldi.

Buna karşılık ödenen maaş ve ücretlerin payı yüzde 44,5'ten yüzde 32,2'ye geriledi.
Bu pay 2013 yılında yüzde 55,9'du.

Bu gelişmeler 2021 yılındaki hızlı büyüme ve yüksek enflasyonun yaşandığı dönemde faktör gelirlerinin net katma değer içindeki dağılımında en çok karın işgücü verimliliğinde artış Araştırma, işgücü verimliliğinde artışın yüzde 64,6 olduğunu ortaya koyuyor.

İSO 500'de, çalışan başına üretimden net satışlar 2019'da yüzde 15,4, 2020'de yüzde 12,1'lik artışların ardından 2021 yılında yüzde 64,6 ile güçlü bir yükseliş göstererek 2 milyon 705 bin 400 TL oldu. Bu gelişme aynı zamanda işgücü verimliliğinde son yılların en hızlı artışına işaret ediyor. Çalışan başına üretimden satışlardaki artış reel bazda da yüzde 20,9 artışa karşılık geliyor.

Araştırma, 2021'in işgücü verimliliğinde önemli bir artış yılı olduğuna işaret ediyor. 2020 yılında yaşanan salgın nedeniyle üretimde kesintiler yaşanmış, çalışan sağlık sorunları oluşmuş, çalışma saatleri azalmış ve iş gücü verimliliği gerilemişti. 2021 yılında ise tüm bu koşulların iyileştiği, böylece işgücünün çalışma süreleri ve performansının yükseldiği görülüyor. Yine 2021 de makine ve ekipmanda yüksek satışlara bağlı yüksek kapasite kullanımının da işgücü verimliliğindeki artışa katkı sağladığı belirtiliyor. 2021 yılında çalışan başına net üretimden satışlar 2020 yılına göre mutlak büyüklük olarak tüm alt sektörlerde artmakla beraber, sektörler arasında önemli farklılıklar söz konusu. 2021'de çalışan başına net üretimden satışlar ile ölçülen işgücü verimliliği en yüksek sektörler ise sırasıyla; mücevherat sanayi, rafineri petrol ürünleri sanayi ve ana metal sanayi oldu.