Dünya petrol piyasasında şoke eden çöküş: İşte petroldeki tarihi düşüşün sebebi

Koroanvirüs salgının hızla yayıldığı ABD'de petrol piyasaları adeta çöktü. Küresel petrol fiyatları dünya genelinde giderek tam doluluk seviyesine ulaşan depolama kapasitesi nedeniyle tarihinin en sert günlük düşüşünü yaşadı. Petrol fiyatlarındaki çöküşle birlikte ABD borsaları yüzde 2'yi aşan oranda değer yitirdi

Petrol vadeli kontratları, koronavirüs krizinin neden olduğu derinleşen ekonomik kargaşanın traderları fiziki ham petrolün teslimatını almaktan kaçınma konusunda çaresiz bırakmasının ardından tarihte ilk kez sıfır seviyesinin altına indi. Fiyatların eksiye inmesi talebin ne denli çöktüğünü gösteriyor.

 

Batı Teksas Petrolü (WTI) mayıs vadelileri yüzde 231 düşüşle -40,32 dolara kadar geriledi. Bu, WTI fiyatında Mart 1946’da başlayan resmi veri tarihinin en dip düzeyi. Brent petrol ise (haziran vadelileri) yüzde 9'un üzerinde düşüşle 25,37 dolara kadar geriledi.

İlkin yüzde 40 değer kaybederek varil fiyatı 10.87 dolara kadar inen WTI, işleme başladığı Mart 1983'den beri en büyük tek günlük düşüşü, kısacası en kötü günü yaşadı. Bir varilde 159 litre petrol olduğu düşünüldüğünde, WTI petrolün litresi 7 sente, yani 50 kuruşa gerileme noktasına geldi.

 

0 DOLARIN ALTINI GÖRDÜ

Ardından ABD saatiyle bu sabah New York Borsası'nda işlem görürken tarihindeki en düşük değeri gören WTI'ın varil fiyatı sırasıyla 9, 5 ve 2 doların altı gibi inanılmaz fiyatlara kadar indi. Şu an ise petrol 0 doların altını görmüş durumda.

URAL PETROLÜ DE EKSİYİ GÖRDÜ

ABD'den gelen haberler sonrası Rusya'nın Ural petrolü, alıcı olmadığı için pazartesi akşamı "eksi fiyata" indi. RBC ajansı, Ural petrolünün yüzde 112 değer kaybederek -2 dolardan alıcı bulduğunu duyurdu. 

 

BRENT PETROLÜN VARİLİ 25 DOLARA İNDİ

Türkiye'de akaryakıt fiyatlarını belirmede ölçüt olarak kullanılan Brent ham petrolün fiyatı da 25 dolar seviyesine geriledi

Böylelikle satıcılar, sözleşmeli oldukları alıcılara ödemeye yapmak zorunda kalabilir.

Öncesinde ABD merkezli ekonomi haber sitesi Bloomberg, sahadan şu durumu aktarmıştı:

"Her yerde güçsüzlük işaretler var. Teksas'ta alıcılar bazı petrol kaynaklarının varili için 2 dolar kadar az bir para teklif etti, öyle ki, üreticilerin yakında ellerindeki ham petrolü vermek için üste para ödemek zorunda kalmaları ihtimali doğdu."

Analistlere göre hedge fonlar bunu bir alım fırsatı olarak görüyor ve fiyatların koronavirüs önlemlerinin kademeli olarak gevşetilmesine paralel, dipten dönüş yapacağını varsayıyor. Öte yandan depolama kapasitesindeki kısıtlar, petrol fiyatlarının kısa vadede çok güçlü bir yükseliş yaşayabilmesi önünde en büyük engel.

Batı Teksas Petrolü (WTI) mayıs vadelileri haftanın ilk işlem gününde TSİ 18:30’da yüzde 43’lük düşüşle 10,01 dolara kadar düşmüş, 22 yılın en düşük düzeyine inmişti. Brent petrol ise (haziran vadelileri) yaklaşık yüzde 7’lik düşüşle 25,97 dolara kadar geriledi.

VADELER ARASI MAKAS AÇILIYOR

Ancak tarihte neredeyse hiç yaşanmamış bir durum yaşanıyor ve petrol vadelileri arasındaki fiyat farkı makası daha önce hiç olmadığı kadar açılıyor. WTI’da mayıs vadelilerinde gün içinde yaşanan düşüş yüzde 41 düzeyindeyken, haziran vadelilerinde düşüş yüzde 12 civarında gerçekleşti. Reuters petrol analizine göre mayıs işlemlerinde 65 bin vadeli kontrat el değiştirirken, haziran için bu sayı 365 bin.

İstanbul Medipol Üniversitesi Öğretim Üyesi, Kerem Alkin ise "Küresel emtia fiyatları tarihinin önemli kırılmalarından birisini yaşıyor. Yaşamını maden,petrol gibi yer altı zenginliklerini üreterek ve ihraç ederek idame ettiren, emtia ihracatıyla ancak ayakta duran pek çok Asya, Orta Doğu,Afrika ve Latin Amerika ülkesinin işi gerçekten zor." yorumunda bulundu.

İŞ YATIRIM/MANUKYAN: PETROLDE MALI ALMASI İÇİN ALICIYA PARA TEKLİF EDİLİYOR

İş Yatırım Küresel Piyasalar Direktörü Şant Manukyan vadeler arasındaki farkı ve fiyatların eksiye düşmesini şöyle açıklıyor: “Fiziki teslimat istemiyorsunuz (deponuz yok vs) ve elinizdeki malı alması için karşınızdakine para teklif ediyorsunuz demek. Haziran kontratta 22 dolar OPEC dibine denk düşüyor. Takip etmemiz gereken destek de artık burası.”

Manukyan’a göre şimdi daha önemli olan “yüksek getirili tahvil piyasasında defaultlar olup olmayacağı, ne kadarlık kredinin silineceği, hangi fonların sıfırlandığı..” diyor ve doğalgaz piyasasının da bu durumdan doğrudan etkileneceği değerlendirmesini yapıyor.

 

OPEC+ KESİNTİLERİ ÇARE DEĞİL

Price Futures Group kıdemli piyasa analisti Phil Flynn, “Asıl sorun piyasayı kurtarmak için gelen süvarinin (OPEC+ arz kesintilerinin) zamanında yetişemeyecek olması. Şu anda kimse petrol istemiyor veya petrole ihtiyaç duymuyor” değerlendirmesini yapıyor.

Rystad Energy Petrol Piyasaları Direktörü Bjornar Tonhaugen ise “ABD’nin Cushing eyaletindeki depolama kapasitesinde kalan 21 milyon varillik alan gelecek haftalarda giderek tam kapasiteye ulaşacak” diyor.

HEDGE FONLARDE DÖNÜŞ UMUDU

Küresel enerji piyasaları analisti John Kemp, Reuters için dün kaleme aldığı köşe yazısında “Hedge fonlar ham petrolün dipten döneceği görüşünde” diyor ve hedge fonların ve diğer varlık yönetimi şirketlerinin 14 Nisan ile biten haftada 29 milyon varil petrol vadeli ve opsiyon alımı yaptığını belirtiyor. Mart ayından bu yana petrol pozisyonlarında bir artış olduğunu vurgulayan Kemp’in paylaştığı verilere göre son 11 haftada portföy yöneticileri 668 milyon varil petrolü elden çıkarırken, son üç haftadaki alımlar 83 milyon varile geldi. Fonlar sadece geçen hafta NYMEX ve WTI petrollerinde sırasıyla 24 ve 8 milyon varil net alım yaptı.

YAKITTA YÜKSELİŞ DAHA ZOR

Ham petrol fiyatlarının yeniden yükseleceğine ilişkin beklentiler güçlense de yakıt fiyatlarına ilişkin pozisyonlarda yeterince giriş yok. Yakıtın büyük hacimlerde depolanmasının daha zor ve daha pahalı olduğuna da dikkat çeken Kemp, bu durumu yakıt fiyatlarında yükselişin hızlı olmayacağına yoruyor ve şunları söylüyor: “Ham petrolün aksine, benzin, dizel ve motorin fiyatları baskı altında kalmaya devam ediyor.”

BORSALARI DA AŞAĞI ÇEKİYOR

Petrolde yaşanan rekor düşüşler başta Wall Street olmak üzere tüm dünyada enerji şirketleri için görünümü kötüleştirerek borsaları da aşağı çekiyor. Geçen haftayı Gilead’ın remdesivir ilacının yarattığı iyimserlikle yükselerek kapatan ABD borsaları, WTI’daki düşüş nedeniyle bu hafta kırmızıda açıldı. Credit Suisse Securities ABD hisse stratejisti Jonathan Golup, “Analistlerin muhtemelen küresel ekonomik karantinaların şirket sonuçları üzerindeki etkisini hafife aldığını” söylüyor.

Tahvil piyasalarında da yatırımcılar önümüzde zor günler olduğuna işaret eden bir hareket içinde. Cuma günü yüzde 0,656 düzeyinde olan 10 yıllık ABD tahvili getirileri, pazar günü 0,6179 düzeyine çekildi. Yıl başında ise bu tahvilin getirisi yüzde 1,9 düzeyindeydi.

ARZ TALEP BİR ANDA ÇÖKTÜ

Ekonomist Arda Tunca, petroldeki şok düşüşü Dünya'ya şöyle yorumladı;

"Petrol fiyatının düşüşü pek çok ekonomi için olumlu gibi algılansa da petrol üreticisi ülkeler için de son derece olumsuz bir gelişme. Arzın ve talebin bir anda çöktüğü bir durumda petrol fiyatlarının düşüşünden kimse faydalanamıyor. Çünkü, az sayıda istisna haricinde sanayiler durmuş durumda. Kriz zamanlarında, petrol depolaması ve bu hizmeti veren şirketler ayrı bir öneme sahip olurlar. Depolama hizmetleri karadan deniz üzerindeki petrol tankerlerine de kayar. Nitekim, bugün de aynı durumu yaşıyoruz. Havayolu şirketlerinin uçakları nasıl ki hava alanlarında park edilmiş durumdaysa, petrol de karada ve denizde depolarda duruyor. Bu şartlar altında, üretim yapmanın bir anlamı da yok. Tarihin en büyük üretim kısıntısına rağmen petrol fiyatlarının toparlayamadığı bir noktadayız. Petrol üreten ülke ekonomilerinin yaşadıkları hasarı büyütmemeleri için daha fazla kesintiye gitmek yönünde kararları oluşabilir. Fakat, böylesine bir talep yetersizliği karşısında daha fazla kısıntının dahi fiyatlardaki düşüşü engelleyip engelleyemeyeceği şüpheli. Petrol fiyatını belirleyecek tek şey, küresel üretimin, yani petrol talebini tetikleyecek unsurun ne zamandan itibaren normalleşmeye başlayacağı. Bu koşullar altında, görülebilecek en düşük seviye dahi henüz görülmemiş olabilir. Maalesef ki düşük petrol fiyatı bu koşullar altında hiçbir ekonominin işine yaramıyor."

RUSYA’DAN YERLİ ŞİRKETLERE ÜRETİMİ “YÜZDE 20 KIS" ÇAĞRISI

Rusya Enerji Bakanlığı, ülkedeki petrol üreticilerinden petrol arzını şubattaki ortalama üretim seviyelerinden yaklaşık yüzde 20 oranında kısmalarını istedi. Reuters'a konuşan kaynaklara göre Rusya bu adımı atarak OPEC+ ülkelerinin petrol kesintisi anlaşması çerçevesindeki üretim azaltma yükümlülüklerini yerine getirmiş oldu. OPEC+ grubu arz fazlasını engellemek için mayıs ve haziranda günlük toplam 9.7 milyon varil üretim kesintisine gitmek için anlaşmışlardı. ABD ve Norveç gibi OPEC+'ın bir parçası olmayan diğer ülkeler de katılırsa, toplam küresel petrol kesintisi günlük 20 milyon varili bulabilir.

DEPOLAYACAK BİR TANKER BİLE KALMADI

Eski BOTAŞ Gaz Alımı Daire Başkanı Ali Arif Aktürk ise, Batı Teksas petrolünde eksi fiyatların görülmesinin ABD’de stokların tamamen dolması ve petrol depolayacak bir tanker bile kalmamasıyla ilgili olduğunu belirtti.

Arz fazlası olduğunu ve depoların dolduğunu, üretilen her yeni varil petrolün bir sorun haline geldiğini belirten Aktürk, ABD dışında birçok ülkede de depoların dolduğunu, ülkelerin petrol depolayacak yer aradığını söyledi.

Nijerya’daki üreticilerin Türkiye’de bile depolayacak yer aradığını belirten Aktürk, söz konusu eksi fiyatın bir ay sonrası için vadeli piyasada olduğunu, üste para vermek gibi bir durum olmadığını, ters vadeli işlemle pozisyonun kapatıldığını dile getirdi.

“STOKLAR AĞZINA KADAR DOLU”

Tera Yatırım Ekonomisti Enver Erkan piyasa oyuncularının ABD petrolünün fiziki teslimat tarihinde yarın vadesi dolan kontratları satmaya başladığını o yüzden eksi fiyat hareketleri görüldüğünü söylüyor.

Erkan, “Alıcılar zararlarını azaltmak için ellerindeki kontratları hızla satmaya başladı. Haziran vadesi oldukça önemli. Şu an Haziran için fiyatlar varil başına 20 dolar civarında fakat petrol talebi oldukça düşük ve hâlâ üretim yapılıyor ve stoklar ağzına kadar dolu” diye konuştu.

ARTIK BİR GARANTİSİ YOK

Santa Ana, California'da First American Trust baş yatırım yetkilisi Jerry Braakman, "Geri dönmemiz zaman alacak ve canlanma olmaksızın geri dönmemizin bir garantisi yok" dedi.

VARİLLERİ REDDEDİYORLAR

RBC Capital Markets küresel enerji stratejisi idari direktörü Michael Tran, "Fiziki piyasada kısa vadede daha da akut aşağı yönlü hareketi önlemek için fazla bir şey yok," dedi ve "Rafineriler varilleri tarihi bir hızda reddediyor ve ABD'de depoların dolma noktasına gelmesi ile birlikte, piyasa güçleri ya tabana vurana dek ya da Covid ortadan kalkana kadar, hangisi önce olursa, etkisini sürdürecek. Ancak birinci olasılık daha mümkün görünüyor" değerlendirmesinde bulundu.+

 ABD BORSALARI DÜŞTÜ

ABD hisse senetleri, petrol fiyatlarındaki çöküşle birlikte altı haftanın en yüksek seviyesinden geriledi. S&P 500 Endeksi  yüzde 1.7, Dow Jones Endeksi yüzde 2.39,  Nasdaq Endeksi yüzde 0.9 değer yitirdi.