Yerli tohumda sınırları aştılar

AA muhabirinin Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı yetkililerinden aldığı bilgiye göre, kamu kuruluşları, özel sektör için cazip olmayan, buğday, arpa, pamuk ve yem bitkilerinde tohum üretimine ağırlık verirken, özel sektör kuruluşları çoğunlukla mısır, ayçiçeği, sebze ve hibrit patateste sertifikalı tohum üretimi yapıyor.

TAGEM tarafından 1964-1985 yılları arasında 15, 1985-1995 yılları arasında 45, 1995-2005 yılları arasında 75, 2005-2009 yılları arasında 105, 2010-2011 yılları arasında ise 190 çeşit geliştirildi. Tohumculuk Kanununun çıkarıldığı ve buna bağlı olarak kayıt ve tescil sisteminin başladığı 1963 yılından bu yana Türkiye'de tarla bitkileri alanında toplam 2 bin 254 çeşit tescil ettirilirken, bunlardan yüzde 4'ünün üniversite, yüzde 61'inin özel sektör, yüzde 35'inin ise kamu tarafından tescili gerçekleştirildi.

Araştırma enstitüleri çeşitlerin tamamına yakınını yerli gen kaynakları kullanarak "melezleme ıslahı" yoluyla geliştirmişken, özel sektörce tescil ettirilen çeşitlerin tamamına yakını dışarıdan getirilerek adaptasyon denemeleri sonucunda kayıt altına alındı.

TAGEM'e bağlı toplam 47 araştırma enstitüsüyle istasyonların milli ekonomiye katkısı yüksek düzeyde seyrediyor. Bu bağlamda, Diyarbakır'da yer alan GAP Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü yıllık 300 milyon lira, Edirne'deki Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü yalnızca geliştirdiği çeltik çeşitleri ile yıllık 250 milyon lira, Sakarya Mısır Araştırma İstasyonu ise yüksek verim ve kaliteli çeşitlerle yıllık 20-25 milyon lira katkı sağlıyor.

-10 yılda yaklaşık 200 çeşit-

Bakanlığa bağlı araştırma enstitülerince 1963 yılından bu yana tarla bitkilerinde 50 türde 686 çeşit geliştirilerek tescil ettirilirken, bu işlemler 29 türde yaklaşık 200 çeşit için son 10 yılda gerçekleştirildi.

TAGEM'e bağlı enstitü ve istasyonlar son 10 yılda şu çeşitleri geliştirdi:

"15 çeşit arpa, 28 çeşit ekmeklik buğday, 14 çeşit makarnalık buğday, 5 çeşit tritikale, 3 çeşit yulaf, 18 çeşit çeltik, 12 çeşit mısır, 23 çeşit pamuk, 7 çeşit soya, 2 çeşit aspir, 7 çeşit susam, 1 çeşit kolza, 3 çeşit ayçiçeği, 2 çeşit yer fıstığı, 2 çeşit haşhaş, 9 çeşit nohut, 7 çeşit kuru fasulye, 5 çeşit mercimek, 3 çeşit bakla, 16 çeşit adi fiğ, 2 çeşit Macar fiğ, 3 çeşit koca fiğ, 2 çeşit korunga, 3 çeşit yonca, 2 çeşit çayır üçgülü, 1 çeşit yemlik pancarı, 2 çeşit arı otu, 2 çeşit kimyon, 2 çeşit kişniş."

Öte yandan "Türkiye F1 Hibrit Sebze Çeşitlerinin Geliştirilmesi ve Tohumluk Üretiminde Kamu-Özel Sektör İşbirliği Projesi" kapsamında yerli hibrit sebze çeşitlerinin kullanım oranının, 2013 sonunda yüzde 50-55 düzeyine çıkarılması hedefleniyor. Kullanım oranı, geçen yıl sonunda yüzde 45 düzeyine ulaşmıştı. Projeyle özel sektör tarafından 4 türde hibrit çeşit geliştirildi.

-Bazı çeşitlerde kullanım oranı yüzde 100-

Türkiye'de piyasada yer alan çeşitlerin birçoğu TAGEM araştırma enstitü ve istasyonlarında geliştirilerek tescil ettirilirken, bunların kullanım oranları bazı çeşitlerde yüzde 100'e ulaşıyor.

Buna göre, tescil ettirilen bazı çeşitlerin üretimde kullanım oranları şöyle:

ÇeşitOran (Yüzde)ÇeşitOran (Yüzde)Ekmeklik buğday95Ayçiçeği20Makarnalık buğday98Aspir100Arpa99Soya30Nohut100Yer fıstığı100Mercimek100Susam100Çeltik100Korunga100Tütün85Tüylü fiğ100Standart domates50Koca fiğ100Standart biber30Standart hıyar100Standart patlıcan55Hibrit sebze40

-Sınırları aştılar-

TAGEM araştırma enstitüleri tarafından geliştirilen çeşitler, birçok ülkeye ihraç ediliyor.

Türkiye; Yunanistan, Bulgaristan, Ukrayna ve Rusya'ya çeltik, Sudan, Suriye, İran ve Türkmenistan'a buğday, Tacikistan ve Suriye'ye pamuk, Azerbaycan'a ayçiçeği, Suriye'ye nohut, Gürcistan, Türkmenistan ve Azerbaycan'a yumurtacı damızlık saf hatlar, Pakistan ve Arnavutluk'a ise zeytin satıyor.

Geliştirilen çeşitlerin tohumluk üretim ve satış hakkı sözleşmeyle Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM) ve özel sektöre devredilerek, çeşitlerin daha hızlı ve geniş alanlara yayılması hedefleniyor.

Bu kapsamda, ekmeklik buğdayda TİGEM'e 20, özel sektöre 39, makarnalık buğdayda ise TİGEM'e 6, özel sektöre 17 çeşit devredildi.