Borla çalışan tamamen yerli projeler

Dünyanın en önemli bor sağlayıcısı olan Türkiye, çıkardığı boru işleyerek, elektrikli otomobillerde kullanılan yakıt pilinin ham maddesini üretecek.

Türkiye, otomotiv alanındaki yatırımlarına bir yenisini daha ekliyor. Bandırma Bor ve Asit Fabrikaları'nda hayata geçirilecek yeni yatırımla elektrikli otomobillerin yakıt pilinde kullanılan sodyum borhidrür ülkemizde üretilecek. Yılda 100 ton üretilmesi planlanan ham maddenin ekonomiye sağlayacağı katkının yanı sıra ilerleyen yıllarda yakıt pilinin ülkemizde üretilebilmesine de kapı aralayacak.

Eti Maden İşletmeleri dahilinde çalışan fabrika, rafine bor üretiminin yanı sıra borun işlenerek satılmasına yönelik önemli Ar-Ge çalışmalarına imza atıyor. Bu çerçevede elektrikli otomobillerin yakıt pilinde kullanılan sodyum borhidrür üretimine başlayan fabrika, ilk etapta pilot tesiste yapılacak üretimle yıllık 100 tona ulaşmayı hedefliyor. Pilot tesisle yapılacak üretimden yıllık kazancın 4-5 milyon olması bekleniyor. Yerli yakıt pili üretimi konusunda üniversiteler ve TÜBİTAK ile görüşmeleri ise sürüyor.

BORLU TUĞLA

Firmanın önemli Ar-Ge çalışmalarından biri ise borlu tuğla.

Eti Maden İşletmeleri Bandırma Bor ve Asit Fabrikaları İşletme Müdürü Recep Şekerci, konuyla ilgili şunları kaydetti:

''Bizim tesislerimizde atık olarak çıkan ürünler var. Bir firmayla atıklarımızın değerlendirilmesi konusunda ortak çalışma yürüttük. Atıklarımızdan onlara verdik ve üzerinde çalıştılar. Gazbeton denilen duvar blokları gibi ancak ısı iletim katsayısı yüksek ve su geçirmeyen bir çeşit borlu tuğla ürettik. Alçı denilen cips ve bor karışımlı bir ürün.''

Bu ürünün sanayi boyutuna getirilmesi için de çalışma yapıldığını vurgulayan Şekerci, ''Yalıtım malzemesi olarak kullanılabilir. Dışı kolay sıvanabilecek bir yapısı bulunuyor. Binaya aşırı yük getirmeyecek çok hafif bir tuğla. Bu tür yapı elemanları deprem açısından büyük önem taşıyor. Hafif oldukları için yapıya ilave yük getirmiyor'' diye konuştu.

BOR VE GÜNEŞ ENERJİSİ ÜZERİNE ÇALIŞILAN PROJELER

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Nihat Ergün de geçtiğimiz günlerde Kilis'te enerji sektörünün geleceğiyle ilgili önemli açıklamalarda bulundu.

Ergün, bir gazetecinin "'Alternatif Enerjili Formula Araç Yarışları' düzenleniyor. Sizde güneş enerjisi ve borla çalışan aracı kullanarak tanıtımını yapmıştınız. Türkiye enerjisinin yüzde 60'ını ithal ediyor. Çalışmalar nasıl ilerliyor. Borla çalışan araçları yollarda görebilecek miyiz?" sorusuna şu yanıtı vermişti:

"Dünya Bor rezervlerinin yüzde 70'inden fazlasına ve aynı zamanda da büyük bir güneş potansiyeline sahip olan Türkiye'de, Bor ve güneş enerjisi üzerine çalışılan projelerin sayısı her geçen gün artmaktadır.

BORLA ÇALIŞAN ARAÇ

Mesela sorunuzda geçen, Bakanlığımız ilgili Kuruluşu TÜBİTAK ve Ulusal Bor Araştırma Enstitüsü (BOREN) bünyesinde yürütülen bir Proje kapsamında, Sodyum Borhidrürlü Yakıt Pilli bir aracı test ettik. Sodyum Borhidrür Yakıt Pilli Araç Projesi 2009 yılı aralık ayında BOREN desteğiyle başladı. Proje kapsamında araç üzerine entegre Borhidrür'den hidrojen üreten sistem geliştirildi ve yine araç üzerinde bulunan yakıt piline beslenerek aracı sürmek için gerekli enerji üretildi.

Söz konusu bu Proje kapsamında hidrojen üretim sistemi kendi üzerinde çalışan sistem Türkiye'de ilk defa denenmiş ve bu ilk prototip yol testlerinde de başarılı olmuştur. Proje kapsamında araca uygun yakıt depolama, gaz yıkama, hidrojen üretim reaktörünün tasarımı ve üretim katalizörlerinin sentezi yapıldı. Üretilen katalizör Proje kapsamında özel olarak sentezlendi. Sistem başlangıç anından itibaren 3 dakika içinde tam kapasitede gaz üretimine başlamakta ve üretilen gaz 3 kW'lık yakıt pilini sürekli olarak çalıştırabilmektedir. 3 kW'lık yakıt pili sistemi proje kapsamında özel olarak tasarlanmıştır.

TAMAMEN YERLİ

Proje kapsamında geliştirilen aracın kendisi tamamen yerli yapımdır. Araç içerisinde 20 beygirlik elektrik motoru bulunmaktadır. Bu motor proje için özel olarak yaptırılmıştır ve tamamen yerlidir. Aracın maksimum hızı 80 km/saat ve yine aracın menzili 100 km olarak ölçülmüştür. Araç 1 kg Borhidrür ile 35 km yol gidebilmektedir. Aracın menzilini ve hızını arttırmak için yapılan çalışmalar ise devam etmektedir. Doğrudan Sodyum Bor Hidrürlü Yakıt Pili Üretimi ve Entegrasyonuyla ilgili Türk patent Enstitüsü'nden patent de alındı.

BOR YAKITLI PİLLER

Günümüz elektrikli araçlarda lityum iyon piller kullanılıyor. Ancak bu piller araç içerisinde fazla yer kaplıyor ve hacmine göre düşük verimde enerji sağlıyor. Yapılan araştırmalar bor kullanılan yakıt pillerinin mevcut pillere nazaran birçok avantajı olduğunu gösteriyor. Bor içerikli pillerdeki verimliliğin oldukça yüksek değerlerde olması, elektrik üretim sürecinde hareketli hiçbir parça bulunmaması nedeniyle gayet sessiz çalışması, düşük hacimli ve uzun ömürlü olması ve motorlardaki gaz emisyonlarının da oldukça düşük olması diğer pillere göre bor yakıtlı pillerin önemli avantajları arasındadır.

SAVUNMA SANAYİNDE DE KULLANILACAK

Bor içerikli bu yakıt piller, farklı bir alternatif olarak karşımızda duruyor. Yerli otomobil üretimi için girişimde bulunacakların üretim aşamasında bu konuya yönelik de Ar-Ge çalışmaları yapmaları gerekiyor. Geliştirilecek bu piller sadece otomotiv sanayinde değil, savunma sanayinde de kullanılabilir. Özellikle, Türk Silahlı Kuvvetlerinin arazide kullandıkları ağır bataryalar yerine daha hafif ve daha fazla enerji veren bu pillerin kullanılması mümkündür.

'Dünyada eşi ve benzeri bulunmayan'' tesis

Dünya bor rezervinin yüzde 72'si Türkiye'de, bunun yaklaşık yüzde 50'si de Emet ve Hisarcık ilçelerinde bulunuyor.

1956 yılında kömür arama çalışmaları sırasında bulunan bor sahaları, Maden Tetkik ve Arama (MTA) Genel Müdürlüğü'nce 1958'de şimdiki adı Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü olan Etibank A.Ş'ye devredildi.

Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü'ne bağlı Emet Bor İşletmesi'ne ait konsantratör ve borik asit tesisleri, Emet ilçe merkezinin 4 kilometre kuzeyindeki Espey ve 12 kilometre güneyindeki Hisarcık ilçesinde yer alıyor.
Bölgede ana cevher olarak ''kalsiyum kökenli bor bileşikleri'' diye tanımlanan kolemanit çıkarılıyor. Daha sonra bu ham maddeden bor ve borik asit üretiliyor.

Dünyada yılda yaklaşık 4,3 milyon ton bor tüketiliyor

Emet Bor İşletmesi Müdürü Emin Türk, AA muhabirine, Etibank A.Ş. adıyla 1935'te kurulan Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü'nün, yıllık 2 milyon tonun üzerinde rafine bor ürünü üretim kapasitesiyle 4 ayrı işletmede bor madenciliği faaliyetlerini sürdürdüğünü söyledi.

İşletme bünyesinde doğrudan istihdam edilen yaklaşık bin 250 çalışanla yıllık 1 milyon 500 bin ton tüvenan cevher işleme ve 250 bin ton borik asit üretim kapasitesine sahip olduklarını belirten Türk, ''Rafine bor ürünleri ağırlıklı olarak cam, seramik, tarım sektörleri olmak üzere dünyada pek çok sektörde ham maddeye karıştırılmak suretiyle kullanılmaktadır. Bunların dışında ilaç sanayisi, fotoğrafçılık, metalürji gibi benzer birçok alanda kullanımı söz konusudur'' dedi.

Türk, borik asit üretimi için ihtiyaç duyulan elektrik enerjisi ve buhar üretimini, işletmede kurulu iki santral ve buhar kazanlarıyla kendilerinin ürettiğini anlattı.

Dünya bor tüketiminin yılda yaklaşık 4,3 milyon ton olduğunu ve bunun yüzde 48'ine yakının Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü'nce karşılandığını dile getiren Türk, ''Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü, şu anda dünya bor pazarında birinci sıradadır. Hedefimiz bu pazarı genişletmektir. Emet ve Hisarcık'taki bu tesislerin dünyada eşi ve benzeri bulunmamaktadır'' diye konuştu.

Çok amaçlı borik asit üretilecek

Türk, 2015'e kadar tamamlamayı planladıkları yatırımlara ilişkin bilgi vererek, bu yatırımlar arasında en önemlilerinin üçüncü borik asit, sülfürik asit ve çok amaçlı borik asit tesisleri olduğunu ifade etti.

Yılda 500 bin ton borik asit ve 550 bin ton sülfürik asit üretimi için yatırım çalışmalarının onay aşamasında olduğunu söyleyen Türk, şunları kaydetti:
''Üçüncü borik asit ve sülfürik asit tesisleri yatırımlarının 2015'te tamamlanması hedefleniyor. Bu yatırımlar tamamlanınca Emet Bor İşletmesi'nde yılda 800 bin ton borik asit üretim kapasitesine ulaşılacak. Aynı zamanda istihdamımızın bin 250'den 2 bine yükseleceğini tahmin ediyoruz.''

Çok amaçlı borik asit ise özellikle cam sektöründe hassas cam olan TFT-LCD ekran, telefon ve bilgisayar camları, ilaç sanayisi ve çok özel bor kimyasallarının üretiminde kullanılacak bir üründür. Bu yatırıma da fiilen başlamıştır. 2013 yılı sonlarında yatırımın tamamlanmasıyla çeşitli kullanım alanlarında yılda 50 bin ton çok özel borik asit ürününü dünya piyasalarına sunacağız.''