Emekli, intibakta 2000 öncesini de istiyor

Türkiye Emekliler Derneğince hazırlanarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik'e sunulan raporda, emeklilerin aylıklarına yapılacak intibak için 2000 öncesi ve 2000 sonrasının birlikte ele alınması istendi.

Çelik, emekli aylıklarında düzenleme yapılmasını öngören İntibak Yasası'na ilişkin görüşlerini almak üzere, dün Türkiye Emekliler Derneği ile Tüm İşçi Emeklileri Dul ve Yetimleri Derneğinin temsilcileriyle bir araya gelmişti.

AA muhabirinin edindiği bilgiye göre, taraflar, toplantıda, düzenlemeye ilişkin hazırladıkları raporları Bakan Çelik'e sunarak, görüş ve taleplerini iletti. Dernek temsilcilerinin talebi üzerine Çelik, bakanlığın ve işçi emeklileri derneklerinin teknik heyetlerinin haftaya bir araya gelerek hesaplamaları yeniden gözden geçirmeleri talimatı verdi.

Türkiye'nin büyüme hızının 2000'den önce emekli olanların aylıklarına yüzde kaç oranında yansıtılacağı da haftaya yapılacak toplantıda görüşülecek.

Düzenlemenin, salı günü teknik heyetlerin toplanmasının ardından, son şeklini alarak Bakanlar Kurulu'na gönderilmesi bekleniyor.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ne öngörüyor?

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, intibak yasasıyla 2000 yılına kadar uygulanan 5 ayrı aylık bağlama sisteminden kaynaklanan mağduriyetleri gidermeyi amaçlıyor. Bu kapsamda yürütülen çalışmalarda, emekli aylıklarının ödenen prim, çalışılan süre ve ülkenin büyüme hızı dikkate alınarak hesaplandığı yeni bir model üzerinde duruluyor.

Bakanlığın üzerinde çalıştığı ve aynı süreyle ve eşit seviyede maaşla çalışanlara eşit emekli aylığının verilmesini öngören model, 2000 yılından önce emekli olan 2 milyon 575 bin kişiyi kapsıyor. İntibak düzenlemesinin yasalaşmasının ardından, 2 milyon 575 bin emeklinin dosyaları incelenecek ve alacakları aylıklar yeniden hesaplanacak.

Bakanlığın üzerinde çalıştığı modele göre, 2000'den önce emekli olanların yaklaşık yüzde 70'inin aylıklarında artış olacak. Ancak, çok düşük prim ödeyen ve çok kısa süre çalışanların aylıklarında bir düşme yaşanmayacak.

Emekli aylıkları arasındaki farklılıklar

Türkiye Emekliler Derneği tarafından hazırlanan ve dünkü toplantıda Bakan Çelik'e sunulan raporda, gelir ve aylıkların hesaplanması ve yükseltilmesinde bugüne kadar norm ve standart birliği kurulamadığı, bu nedenle gelir ve aylık alanlar arasında adaletsizlik ve eşitsizliklerin giderek büyüdüğüne dikkat çekildi.

1978'den itibaren katsayı ve gösterge sistemine geçildiği, aylıkların hesaplanmasında gösterge-katsayı-aylık bağlama oranının esas alındığı belirtilen raporda, bu uygulamanın 1999 yılı sonuna kadar devam ettiği ifade edildi. 1978'den sonra gösterge tablolarının bir plan dahilinde yükseltilmediğine işaret edilerek, şunlar kaydedildi:

''Bakanlar Kurulu kararlarıyla belirlenen göstergelerde, aylıklardaki farklılıkları ortadan kaldırıcı bir sistem getirilmedi ve intibaklar zamanında yapılmadı. Bundan dolayı 2000 öncesi dönemde emekli olanların gelir ve aylıkları düşük kaldı. Bu emekli grubunun gelir ve aylıklarının, 4447 sayılı kanuna göre aylık tüketici fiyat artışlarına göre artırılması, eşel mobil açısından olumsuz bir uygulamaya dönüştü.

1 Ocak 2000 tarihi itibariyle gelir ve aylıkların aylık tüfe artışlarına göre yükseltilmesi, çok sembolik kaldı ve emeklilerin en çok mağdur edildiği bir dönem oldu. Artışların yüzdeli olması da gelir ve aylıklar arasındaki farklılığı daha da büyüttü. Bu grupta yer alan emekliler, 2000 sonrasında gelişme hızı gelir ve aylıklara yansıtılmadığından, en çok haksızlığa uğrayan kesim oldu.''

Emekliler ne istedi?

Raporda, emekli aylıkların farklılaşmasının temelinde, 2000 öncesi ve sonrası dönemlerde aylık bağlama sisteminin parametreleri üzerinde yapılan değişikliklerin yattığı belirtilerek, ''intibakın esaslı bir şekilde yapılabilmesi için 2000 öncesi ve 2000 sonrasının birlikte ele alınması gerektiği açıkça ortaya konulmaktadır'' ifadesine yer verildi.

Raporda, intibaka ilişkin şu önerilere yer verildi: 

-İntibak yapılırken temel kriterler olarak 2000 öncesi dönem için göstergeler, 2000 sonrası dönem için prim kazançları ve aylık bağlama oranları değerlendirilmeli.

-2000 öncesi emekliler için iki gösterge tablosu (normal gösterge-üst gösterge) tek göstergeye dönüştürülmeli. Bu şekilde kendi içinde yukarıya doğru intibaklar yapılmalı, aynı koşulları taşıyanlar arasında eşitlik sağlanmalı.

-Üst göstergedeki derece ve kademeler korunarak, 2000 öncesi emeklileri kapsayan tek bir gösterge tablosu yeniden belirlenmeli ve 50 aralıkla yürütülen, 10 derece ve kademeden oluşan tek bir gösterge sistemiyle emeklilerin intibakları yukarıya doğru yapılmalı.

-1 Ocak 2012 tarihinde uygulanmak üzere oluşturulacak yeni gösterge tablosundaki derece ve kademeler, 1 Temmuz 1999 tarihli göstergeler ve kademelerle kıyaslama yapılarak elde edilecektir. Bu kıyaslamada emsal olarak Bütçe Kanunu Eki Cetvellerde kabul edilen göstergelerdeki artış sistemi dikkate alınabilir.

-Elde edilen gösterge farkları üzerinden, 2012 yılında uygulanacak katsayı rakamlarıyla çarpılarak bulunacak tutar, 2000 öncesi bağlanmış aylıklardaki aylık bağlama oranıyla çarpılarak intibak aylığı elde edilecektir.

-Bu aylığa, 2000-2011 dönemindeki gelişme hızları yansıtılarak, gelir ve aylıklar yeniden belirlenmelidir.

2000'den sonra emekli olanlar da refahtan pay almalı

Türkiye Emekliler Derneği tarafından hazırlanan raporda, 2000'den sonra 4/a ve 4/b kapsamında emekli olanlara, emekli olduğu tarihten itibaren gelişme hızı artışı yansıtılmadığına işaret edilerek, bunun eşitsizlik yarattığı öne sürüldü.

2000'den sonra emekli olanların da refahtan pay alması gerektiği belirtilen raporda, şu ifadelere yer verildi:

''Gelir ve aylık alanların (4/a, 4/b, 4/c) çalıştıkları dönemdeki prime esas kazançları temel alınarak geçmiş ve gelecek dönemleri kapsayacak yeni bir gösterge tablosunun tespit edilmesi, norm ve standart birliğinin sağlanabilmesi açısından bir gerekliliktir. Bu nedenle sigortalıları ve emeklileri ortak bir göstergede değerlendirecek adil bir intibak sistemine ihtiyaç vardır. Böylece, prim kazançlarının tespit edilmesi ve gelir ve aylıkların artırılması gösterge tablosuna endekslenerek adalet ve eşitlik sağlanabilecek, bu şekilde norm ve standart birliğine ulaşılacaktır.''

AA