Uzmanların korkusu 'ya balon patlarsa'

İrfan Donat'ın haberi

2009-2010 döneminde ABD ve Avrupa'nın krize çare olarak bastığı paralar küresel çapta tüm piyasaları şişirdi. Uzmanların balon korkusu, beraberinde yeni bir soruyu gündeme getiriyor: Bu balonlar patlarsa ne olur?

ABD'deki borçlanma limiti tartışmaları ve mali krizdeki Euro Bölgesi'nin geleceğine yönelik belirsizlik küresel ekonomik dengeleri yeteri kadar tehdit ediyor. 2009-2010'da ABD ve Avrupa'nın krize çare olarak bastığı paralar piyasaları şişirdi.

Dünyanın farklı bölgelerinde oluşan balonlar, "Dünya yeniden bir kriz ile karşı karşıya mı?" sorusunu akla getiriyor. 2008'de meydana gelen küresel ekonomik krizde patlayan ABD'deki gayrimenkul balonu ne ilkti ne de son olacak.

Daha önce de farklı ülkelerin farklı sektörlerinde irili ufaklı balonlar patlayarak ekonomilerde bazen hafif sıyrıkla atlatılan, bazen derin yaralar açan hasarlara neden oldu. Kısacası, krizleri tetikleyen ekonomik balonlar sönmek bilmiyor.

Bugüne baktığımız zaman dünyanın farklı yerlerinde yine farklı balonlar ortaya çıkmış durumda. Dünya, Çin'den ABD'ye, Afrika'dan Latin Amerika'ya kadar farklı alanlarda beliren balonların riskini tartışıyor.

ÇİN'DE TEHDİT, EMLAK FİYATLARI

ABD'de patlayan gayrimenkul balonunun bir benzeri şimdi Çin'i tehdit ediyor. Ülkede bir yılda ABD'deki kadar gökdelen inşası başladı.

Hedef, 2016'ya kadar 800 gökdelene ulaşmak. Şanghay ve Hong Kong'un yarıştığı bu alana hızla zenginleşen diğer kentler de katıldı. Çin Sosyal Bilimler Akademisi Finans ve Bankacılık Enstitüsü Başkanı Yi Xianrong, konut fiyatlarının hükümetin sıkılaştırma tedbirlerine rağmen arttığını söylüyor.

Son 2-3 yılda riskin arttığını kaydeden Yi, 3-4 yıl önce 100 bin dolar olan ortalama konut fiyatının 250-300 bin dolara yükseldiğini belirtiyor. Pekin ve Şanghay gibi şehirlerdeki kira fiyatına dikkat çeken Yi, evlerin aylık kirasının bin dolardan başladığını söylüyor.

SANAL ALEM DE KORKUTUYOR

Tıpkı 2000'de olduğu gibi ABD'nin Silikon Vadisi'ndeki balon riski yeniden tartışılıyor. Sanal dünyadaki hızlı trend ile gelirinin 10 katından fazla değer biçilen internet şirketleri için uçuk fiyatlar veriliyor. Sosyal paylaşım siteleri Facebook, Twitter ile birlikte Zynga, LinkedIn, Groupon, Pandora, Living Social ve Zillow'dan oluşan internet şirketlerinin varsayılan toplam değeri bugün 200 milyar doları buluyor.

"Tüm bu şirketler geçen yıl toplam ne kadarlık bir gelir elde etti?" derseniz, o da 3.5 milyar dolar. 8 şirketin varsayılan değeri ve elde ettikleri gelirler, aslında olması gereken değerlerden yüzde 20-100 daha fazla bir rakama fiyatlandığını ortaya çıkarıyor.

TARIM ARAZİSİ FİYATLARI KATLANDI

Dünyada hızla artan nüfus ve tüketime paralel olarak, tarım arazilerinin değeri de son dönemde olağanüstü arttı. Özellikle Afrika ve Latin Amerika'daki geniş tarım arazileri başta hedge fon şirketleri olmak üzere yatırımcıların kıskacında.

Tarım arazilerine olan bu ilgi, tıpkı 1980'lerdeki benzer bir tarım arazisi balonunun patlayıp patlamayacağı sorusunu gündeme getiriyor. Spekülasyonlara açık olan gıda sektöründe başta soya fasulyesi, buğday, mısır ve şeker gibi tarımsal emtialar son birkaç yılda inanılmaz bir yükselişe geçti. Bu yükseliş de doğal olarak tarım arazilerine olan ilgiyi artırdı.

ABD'de son bir yıl içinde tarım alanlarının değeri yüzde 20'nin üzerinde arttı. Milyonlarca dönüm arazilerin kapışıldığı Latin Amerika ve Afrika'da ise tarım alanlarının değeri son birkaç yıl içinde yüzde 20-40 arasında değer kazandı.

BREZİLYA, ŞİŞEN KREDİLERDEN KAYGILI

2003'ten bu yana Brezilya'da 40 milyon kişi orta sınıfa yükselerek hatırı sayılır bir alım gücüne kavuştu. Ülkede yaşanan tüketime paralel olarak oluşan bireysel kredi balonu Brezilya'da tartışma yaratıyor.

Yapılan araştırmalara göre Sao Paulo'da kredi kartlarının ortalama faiz oranları yüzde 200'leri buluyor. Enflasyonla mücadele eden Brezilya Merkez Bankası'nın adımlarına bakılacak olursa söz konusu rakamın artmasından korkuluyor.