En çok bayi kaybeden akaryakıt şirketleri

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nun (EPDK) ''2010 Petrol Piyasası Raporu'', TÜYAP'da gerçekleştirilen Petroleum İstanbul 10. Uluslararası Petrol, LPG, Madeni Yağ, Ekipman ve Teknoloji Fuarı ve Konferansı kapsamında açıklanarak katılımcılara dağıtıldı.

Raporda, dağıtıcılar ile bayiler arasında 2010 yılında yaşanan transferlerin ardından dağıtım şirketlerinin bayi sayıları ve pazar paylarının nasıl değiştiği kamuoyuna duyuruldu.

Rapora göre, 2010'da Petrol Ofisi, Opet, BP, Total, Akpet gibi akaryakıt dağıtıcısı şirketlerin pazar paylarında yüzde 2'ye varan oranlarda azalma yaşanırken, yeni ve küçük dağıtım şirketlerinin pazar payları arttı.

Bin 156 adedi transferlerin başladığı 18 Eylül-31 Aralık 2010 tarihleri arasında olmak üzere, geçen sene toplam bin 688 akaryakıt bayisi dağıtım şirketini değiştirdi.

Türkiye'de bugün yaklaşık 12 bin 800 akaryakıt bayi olduğu dikkate alındığında, akaryakıt bayilerinin yüzde 13'ünden fazlası şirket değiştirmiş oldu.

En fazla bayiyi 349 adet ile Petrol Ofisi kaybetti, en çok ise 138 ile Aytemiz kazandı.

Shell 219, Opet 171, Akpet 70, Total 69 bayi kaybederken, Balpet 112, Termopet 108, Lukoil 100 bayi transfer etti.

İntifa sözleşmelerinin 5 yılla sınırlandırılması kararı uyarınca 18 Eylül'den itibaren yapılan bayilik lisansı tadil başvurularının neticelendirilmesiyle, ilk 9 aylık dönem sonunda en büyük pazar payına sahip ilk 5 dağıtıcı lisansı sahibinin aylık ortalama pazar payları toplam yüzde 77,3 iken, son 3 aylık dönemde yüzde 74,6'ye geriledi.

Dağıtıcı ile bayiler arasında sözleşmelerin süresinin 5 yılla sınırlandırılması üzerine ülke çapında yüzlerce bayi ile dağıtım şirketleri sözleşmelerini yenilemişti.

Sektör temsilcilerine göre, bu durumda pazar payı büyük dağıtıcı şirketler arasında büyük bir rekabet yaşanırken sektörde toplamda 1,5 milyar dolara yakın transfer bedeli ödenmişti.

İntifa sözleşmelerinin ardından pazar payları bakımından ilk 10 şirketin sıralaması şöyle: 

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), 2010 yılında akaryakıt ürünlerinden 25,9 milyar lira Özel Tüketim Vergisi, 9,7 milyar lira KDV geliri elde edildiğini bildirdi.

EPDK'nın ''2010 Petrol Piyasası Raporu'', TÜYAP'da gerçekleştirilen Petroleum İstanbul 10. Uluslararası Petrol, LPG, Madeni Yağ, Ekipman ve Teknoloji Fuarı ve Konferansı kapsamında açıklanarak katılımcılara dağıtıldı.

Rapora göre, dünya genelinde ham petrol arzı 2010'da günlük 86,35 milyon varil olarak gerçekleşti. OPEC üyesi ülkelerin toplam üretiminin, dünya toplam üretiminin yüzde 40'ını oluşturduğu ve 2010 yılında meydana gelen günlük 2,02 milyon varillik üretim artışının yarısının OPEC üyesi ülkelerden karşılandığı görüldü.

OECD ülkeleri içerisindeki en yüksek üretim payına sahip olan ABD'nin günlük arzı ortalama 0,48 milyon varil artarken, diğer üye ülkelerin üretimi toplamda 0,41 milyon varil azaldı. Bu sebeple, OECD ülkelerinin ham petrol arzı oransal olarak çok az değişti.

Dünya toplam petrol rezervlerinin yüzde 65'i Türkiye'nin yakın coğrafyasında bulunurken, toplam üretimin yüzde 41'i Rusya, S.Arabistan, İran, Irak, Kuveyt, BAE, Libya gibi bu ülkelerde gerçekleşti.

Dünya ham petrol fiyatları, 2008 ve 2009 yıllarında çok hızlı değişmesine karşın 2010 yılının 10 ayında çoğunlukla 70-80 dolar/varil aralığında seyretti, Ekim ayında artış eğilimine girerek yılı 90,61 dolar/varil seviyesinde kapattı. 2010 başında 75,55 dolar/varil olan fiyat, yıl sonunda maksimum değeri olan 90,61 dolar/varil seviyesine ulaşarak 2010 yılı içinde toplam yüzde 20 artış kaydetti. 2010 yılı ortalama ham petrol fiyatı ise 77,7 dolar/varil olarak gerçekleşti.

2008 yılının son çeyreğinden başlayan ve özellikle 2009 yılında tüm dünyayı etkileyen ekonomik krizin etkilerinin 2010 yılında azalmasıyla rafineri sayısında ve toplam ham petrol işleme kapasitesinde artış gözlendi.

2010 yılı sonu itibarıyla dünya genelinde 662 adet rafineri bulunurken, bu rafinerilerin toplam ham petrol işleme kapasitesi 88,2 milyon varil/gün oldu.

2010 yılında dünya genelinde rafineri sayısı ve rafinaj kapasiteleri artışına paralel olarak Türkiye'de de rafinerici lisansı sahiplerinin sayısı arttı. Ancak bu artış toplam rafinaj kapasitesini (613,3 bin varil/gün) değiştirmedi. Rafinerici lisansı sahipleri tarafından geçen yıl toplam 16,84 milyon ton ham petrol ithal edilirken, 2,54 milyon ton ham petrol ise yerli üretimden temin edildi.

İthalatta en yüksek payın 2009 yılında olduğu gibi, 2010 yılında da İran ve Rusya'ya ait olduğu görüldü. 2010 yılında İran, Rusya ve Suudi Arabistan, Irak ve Kazakistan yapılan petrol ithalatı, toplam ithalatın yüzde 98'ini oluşturdu.

İHRACAT VE DAĞITICI PAYLARI

Geçen yıl benzin, motorin ve fuel oil türleri ile jet yakıtı ihracatında da artış gözlendi. Buna göre, 2010 yılında 2 milyon 8 bin 407 ton benzin türleri, 260  bin 506 ton motorin, 57 bin 608 ton kırsal motorin, 2 milyon 329 bin 530 ton fuel-oil türleri, 110 bin 62 ton jet yakıtı ihraç edildi.

2010 yılında bayilik lisansı sahibi akaryakıt istasyonları ve serbest kullanıcı lisansı sahiplerine teslim edilen akaryakıt satış miktarı da 16 milyon 805 bin 743 ton olarak gerçekleşti.

Dağıtıcı lisansı sahipleri, akaryakıt istasyonları ve serbest kullanıcı lisansı sahiplerine 2 milyon 75 bin 247 ton benzin türleri, 13 milyon 896 bin 876 ton motorin türleri ve 2 milyon 489 bin 501 ton da otogaz ve LPG satışında bulundu.

Dağıtıcı satış payları dikkate alındığında da, Petrol Ofisi yüzde 24,7, Shell&Turcas yüzde 19,1, Opet yüzde 16,6, BP yüzde 10,8, Total Oil de yüzde 5,6'lık oran ile 5'in içinde yer aldı.

AKARYAKITTAN ELDE EDİLEN VERGİLER

Öte yandan, 2010 yılında 248,3 milyar lira vergi geliri elde edilirken, bunun 35,6 milyar lirası akaryakıttan geldi.

Geçen yıl akaryakıt üzerinden 25,9 milyar lira Özel Tüketim Vergisi, 9,7 milyar lira da Katma Değer Vergisi alındı. Böylece akaryakıt ürünlerinden alınan vergi, toplam vergi gelirlerinin yüzde 14,3'ünü oluşturdu. Bu vergilerin Gayri Safi Yurtiçi Hasıla içindeki payı da, yüzde 3,3 oldu.

Bu arada, 2005 yılında akaryakıttan alınan ÖTV ve KDV, toplam vergi gelirlerinin yüzde 19,3'ünü meydana getirirken, söz konusu oran 2006 yılında yüzde 16,5, 2007 yılında yüzde 15,6, 2008 yılında yüzde 14,9, 2009 yılında da yüzde 14,7 olarak gerçekleşti.

2010 Petrol Piyasası Raporu, 95 oktan kurşunsuz benzinin Aralık ayı ortalama fiyatına göre, fiyatın yüzde 64'ünü dolaylı vergilerin, yüzde 10'unu dağıtıcı ve bayi payının, yüzde 26'sını ise vergisiz rafineri fiyatının oluşturduğunu ortaya koydu. Söz konusu oranlar motorinde sırasıyla yüzde 55, yüzde 13 ve yüzde 32 olarak tespit edildi.

Rapora göre, Türkiye'deki akaryakıt fiyatları, 2008 yılında yaşanan küresel krizin etkisiyle dünya petrol piyasalarında yaşanan düşüşe aynı yönde tepki verdi. Söz konusu yıl kurşunsuz benzin fiyatı yaklaşık yüzde 40 azalırken, 2009'da dünya ekonomisindeki tedrici iyileşmeye bağlı olarak fiyatlar yüzde 87 artış gösterdi. 2010 yılında devam eden ekonomik toparlanmayla birlikte fiyat artışı devam etti ve yaklaşık yüzde 19 seviyesinde gerçekleşti.

Akaryakıt dağıtım fiyatları dikkate alındığında da genel eğilimin, akaryakıt toptan fiyatlarına benzer bir seyir izlediği gözlendi. Bu çerçevede, vergisiz kurşunsuz benzin fiyatı, 2008 yılında düştü, 2009 ve 2010 yıllarında artış gösterdi.

Vergisiz motorin dağıtım fiyatı da, 2009'da yüzde 24 artarken, aynı yıl dağıtıcı payı sabit kaldı. 2010 yılında ise vergisiz fiyat bir önceki yıla göre yüzde 21,20, dağıtıcı payı da yüzde 17,65 oranında arttı.