Yasa değişti dizileri reklam işgal etti

Tüketiciler Derneği (TÜDER) Genel Başkanı Engin Başaran, ''Yeni RTÜK Kanunu'' sonrası dizilerde ürün yerleştirme örneklerinin görülmeye başlandığı belirterek, ''Tüketici reklam kuşaklarının haricinde bile ürün tanıtımları ile karşılaşıyor. Bu durum nedeniyle özellikle o dizileri izleyen çocuk ve gençler bilinçsiz tüketime yönlendiriliyor'' dedi.

Başaran, yaptığı açıklamada, kamuoyunda ''Yeni RTÜK Kanunu'' olarak bilinen ''6112 Sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun''un yürürlüğe girmesiyle televizyon yayınlarında gözle görülür bir değişiklik yaşandığını kaydetti.

Bu değişiklikler sonrası artık ''ürün yerleştirme'' örneklerinin dizilerde görülmeye başlandığını ifade eden Başaran, şöyle devam etti:

''Kanunun 13. maddesinde yer alan 'Sinema ve televizyon için yapılmış filmler, diziler ile spor ve genel eğlence programları haricinde, yayınlarda ürün yerleştirmeye yönelik uygulamalara yer verilemez. Ürün yerleştirme uygulamaları ticari iletişimle ilgili düzenlemelere tabidir.' ifadesi nedeniyle artık ürün yerleştirmeye izin veriliyor.

Keşke bu yasak hiç delinmeseydi. Çünkü, bizim televizyon yayınlarımızın çoğu film, dizi, spor veya genel eğlence programlarından oluşuyor.

Bu tarz programlarda ürün yerleştirmeye izin verince tüketici reklam kuşaklarının haricinde bile ürün tanıtımları ile karşılaşıyor. Bu durum nedeniyle özellikle o dizileri izleyen çocuk ve gençler bilinçsiz tüketime yönlendiriliyor.''

''REKLAM AYIRT EDİCİ OLMALI'

Başaran, reklamların çok dikkatli şekilde verilmesi ve bu konuda  sosyal duyarlılık çerçevesinde hareket edilmesi gerektiğini ifade etti.

Reklamların ayırt edici nitelikte olması gerektiğinin altını çizen Başaran, şunları söyledi:

''Bir ürünün reklamını 'Bu bir reklamdır' diye uyardıktan sonra yapmak gerekir. Ama bu tarz bir uygulamada dizinin veya filmin akışı içerisinde ürün senaryo gereği gibi gösterilerek tanıtılıyor. Örneğin bir içecek, dizideki aile yemek yerken sofrada kamera tarafından markası görülebilecek şekilde duruyor. Bu uygulama ile artık markalar bariz bir şekilde bilinç altımıza yerleştirilecek. Bu tarz bir uygulamayı ahlaki bulmuyorum.''

Başaran, ayrıca, dizilerin başlangıcında çok hızlı geçen altyazı ile ürün yerleştirme uyarısı yapıldığını hatırlatarak, ''Adeta yıldırım hızıyla geçen, küçük harflerle yazılan bu uyarı ile yasak savılmaya çalışılıyor'' dedi.

ÜRÜN YERLEŞTİRME

Ürün yerleştirme, Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun'da, ''Bir ürün, hizmet veya ticari markanın, ücret veya benzeri bir karşılıkla program içine dahil edilerek veya bunlara atıf yapılarak, program içinde gösterildiği her tür ticari iletişimi'' olarak tanımlanıyor.

Aynı kanunda uygulamayla ilgili hükümler şu şekilde yer alıyor:

''Ürün yerleştirme:

Madde 13

(1) Sinema ve televizyon için yapılmış filmler, diziler ile spor ve genel eğlence programları haricinde, yayınlarda ürün yerleştirmeye yönelik uygulamalara yer verilemez. Ürün yerleştirme uygulamaları ticari iletişimle ilgili düzenlemelere tabidir.

(2) Üst Kurul tarafından belirlenecek şartlarda, belirli mal ve hizmetlerin ücretsiz olarak program içine dahil edildiği durumlarda da ürün yerleştirmeye izin verilebilir.

(3) Ürün yerleştirmenin, medya hizmet sağlayıcının editoryal bağımsızlığını ve sorumluluğunu etkilemesine izin verilmez. Ürün yerleştirmede, ürün veya hizmetlerin kiralanması veya satın alınması doğrudan teşvik edilemez ve ürüne aşırı vurgu yapılamaz. İzleyiciler, programın başında, sonunda ve reklam arası sonrasında program başladığında, ürün yerleştirmenin varlığı hakkında açıkça bilgilendirilir.

(4) Haber bültenlerinde, çocuk programlarında ve dini programlarda ürün yerleştirmeye izin verilmez.

(5) Ticari iletişimi yasaklanmış ürünlerin ürün yerleştirmede kullanılmasına izin verilmez.''