Kriz Türkiye'ye yaradı! Enflasyonu düşürecek

Petrol fiyatlarının hafta başında yaklaşık yüzde 30 kayıpla son 4  yılın en düşük seviyesine gerilemesi, fiyatların bu yılki seyri, üretici  ülkelerin petrol ihracına bağlı bütçeleri ve petrol ithal eden ülkelerin  ekonomileri hakkındaki soruları gündeme taşıdı.

Suudi Arabistan liderliğindeki Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütüyle  (OPEC) Rusya önderliğindeki bazı OPEC dışı petrol üreticisi ülkeleri kapsayan  OPEC  grubunun, 6 Mart'ta Avusturya'nın başkenti Viyana'da sona eren  toplantısında, petrol üretimlerinde ek kesinti kararı çıkmaması ve Suudi  Arabistan'ın gelecek ay ihraç edeceği ham petrol için hafta sonu büyük indirimler  yaparak "fiyat savaşı" başlatması, petrol fiyatlarında büyük düşüşlere neden  oldu.

OPEC  toplantısında ek üretim kararı çıkmaması nedeniyle nisan ayından  itibaren küresel petrol piyasasında günlük 2,1 milyon varillik üretim fazlası  oluşması beklenirken, bu durum fiyatlar üzerinde arz yönlü baskı oluşturdu. Öte  yandan, yeni tip koronavirüsün (Covid-19) küresel ekonomiyi olumsuz etkilemesiyle  petrol talebinin düşeceği beklentileri de ortaya çıktı. Böylece petrol fiyatları  üzerinde hem arz hem de talep tarafında baskıya sebep oldu.

Dünya genelinde en yaygın kullanılan Londra Brent türü ham petrolün  varil fiyatı 9 Mart'ta 31,27 dolara, ABD'nin Batı Teksas (WTI) ham petrolünün  varil fiyatı da 27,34 dolara kadar gerileyerek 12 Şubat 2016'daki en düşük  seviyeyi gördü. Her iki petrol türünün günlük yüzde 30'luk kaybı ise Ocak  1991'deki Körfez Savaşı'ndan bu yana en büyük yüzdelik düşüş olarak kayıtlara  geçti.

"POMPA FİYATINDA YÜZDE 12-13 İNDİRİM BEKLENTİSİ VAR"

AA Finans Analisti Haluk Bürümcekçi, AA muhabirine yaptığı açıklamada, petrol fiyatlarındaki düşüşün pompa fiyatına ne kadar yansıyacağının henüz  açıklanmadığını belirterek, şunları kaydetti:

"Pompa fiyatında yüzde 12-13 indirim olacağı yönünde beklentiler var.  Bu varsayımla akaryakıttaki düşüş enflasyonu 0,5 puan aşağı çekebilir. Cari denge  açısından bakıldığında, geçen yıl petrol fiyatlarının yıllık ortalaması 65  dolardı, şu anda ise 35 dolar seviyesinde. Bu rakam 45 dolar olursa, yani petrol  fiyatlarının 2020 yıllık ortalamasında 20 dolarlık indirim yaşanırsa, 2019'da 40  milyar doları aşan enerji ithalatı faturası 12 milyar dolar düşecektir."

Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu da  petrol fiyatlarındaki düşüşün Türkiye'de cari dengeyi ve enflasyonu olumlu  etkileyeceğini ifade etti.

Geçen yıl büyümenin yüzde 1'in altında kaldığına, bu nedenle enerji  ihtiyacının normalin altında olduğuna işaret eden Aslanoğlu, "Türkiye'de yüzde 5  büyüme varsayımı altında, petrol fiyatlarındaki her 10 dolarlık düşüşün cari  açığı 4 milyar dolar azaltması gibi bir tez var. Geçen yılki verileri dikkate  alırsak, düşük büyüme olduğu için çok doğru sonuca varamayabiliriz. Bu nedenle  ben bu yıl için hedeflediğimiz yüzde 5 büyüme kapsamında, petrol fiyatlarındaki  20 dolarlık düşüşün cari açığı 7-8 milyar dolar aşağı çekebileceğini  düşünüyorum."

Aslanoğlu, petrol fiyatlarının enflasyona etkisinin akaryakıttan  alınan vergilere bağlı olduğunu vurgulayarak, "Kamunun vergi politikasını net  göremediğimiz için net bir şey söylemek kolay değil ama enflasyonun 0,5-1 puan  düşebileceğini öngörüyorum." ifadesini kullandı.

"PETROLDE 35 DOLAR KALICI OLURSA ENFLASYON YÜZDE 1 DÜŞER"

İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sefer Şener ise geçen  yıl gerçekleştirilen 263 milyon varil petrol ithalatı için 17 milyar dolar  ödendiğini anımsatarak, şöyle konuştu:

"Bu yıl aynı miktarda ithalat yapılacağı varsayılırsa 35 dolardan  yapılan hesaplamayla 8 milyar dolar daha az ödenecek. Petrol fiyatları 35 dolar  seviyesinde kalırsa, bunun enflasyonu yaklaşık yüzde 1 düşüreceğini düşünüyorum.  Öte yandan, 35 dolar seviyelerindeki petrol fiyatlarının tüketicinin kullandığı  benzin fiyatlarına yüzde 10-15 indirim olarak yansıyacağını düşünüyoruz. Petrol  faturasında ise 4-4,5 milyar dolarlık katkı bekliyoruz. Düşen petrol fiyatlarının  yanında koronavirüsle beraber Türkiye'den taleplerin artması üretimi olumlu  etkileyecektir. Dolayısıyla ara malı üretimine de 3 milyar dolarlık katkı  öngörüyoruz."

"PETROL FİYATLARININ DAHA DA DÜŞTÜĞÜNÜ GÖREBİLİRİZ"

Norveç'teki bağımsız araştırma kuruluşu Rystad Energy'nin Kaya Petrolü  Araştırma Başkanı Artem Abramov, piyasadaki görünümün olumsuz yönde olduğuna  dikkati çekerek, "Gelecek günlerde ve haftalarda petrol fiyatlarının daha da  düştüğünü görebiliriz. Hatta, aylarca düşük fiyatlar görmemiz mümkün. Brent türü  ham petrolün varil fiyatının ikinci çeyreğin sonuna kadar 30 dolar bandında  seyretmesini bekliyoruz." dedi.

OPEC ve Rusya'nın anlaşma sağlayamayarak ekonomilerine ve bütçelerine  zarar vereceğini vurgulayan Abramov, ikinci çeyreğin sonuna doğru bu iki ülkenin  yeniden üretim kesintisi anlaşması yapması durumunda ise Brent petrolün varil  fiyatının yıl sonunda 40-45 dolara çıkabileceğini aktardı.

Abramov, her iki ülke için 45-50 dolar fiyat seviyesini "makul" olarak  değerlendirirken, bu seviyenin üzerine çıkılması durumunda ise Rusya ve Suudi  Arabistan'ın ABD'li kaya petrolü üreticilere pazar paylarını  kaptırabileceklerinin altını çizdi.

ABD kaya petrolünün düşük fiyatlardan olumsuz etkilenmesinin 6-9 ay  sürebileceği bilgisini paylaşan Abramov, son çeyrekte ise ABD'nin ham petrol  üretiminde düşüş beklendiğini bildirdi.

"SON ÇEYREKTE FİYATLAR YENİDEN 40-45 DOLAR SEVİYESİNE ULAŞABİLİR"

Chicago'daki broker firması Price Futures Group'un Kıdemli Piyasa  Analisti Phil Flynn ise düşük petrol fiyatları ve borç yükümlülükleri nedeniyle  Amerikan petrol şirketlerinin bazılarının iflas etmesinin olası olduğunu söyledi.

Flynn, düşük petrol fiyatlarının Suudi Arabistan ve Rusya'da da ekonomik sıkıntılar doğuracağına işaret ederek, petrol fiyatlarıyla ilgili  öngörülerini paylaştı.

Fiyatların gelecek iki ay 30-35 dolar bandında seyretmesinin  öngörüldüğünü aktaran Flynn, "Yılın büyük kısmında petrol fiyatları için 40 dolar  normal seviye olacak." değerlendirmesinde bulundu.

Flynn, büyük ekonomilerin merkez bankalarının aldığı canlandırıcı  adımların küresel petrol talebini artırmasıyla, yılın son çeyreğinde petrol  fiyatlarının yeniden 40-45 dolar seviyesine ulaşmasının beklendiğini kaydetti.

TÜRKİYE GEÇEN YIL 31 MİLYON TON HAM PETROL İTHAL ETTİ

Ekonomik büyümenin en önemli gereksinimlerinden olan enerji, ithalatçı  ya da ihracatçı konumundaki ülkelerin dış ticaretinde önemli yer tutuyor.

Bu konuda yapılan çalışmalar, petrol fiyatlarındaki dalgalanmaların,  ülkelerin enflasyon, işsizlik, büyüme ve cari açık gibi makroekonomik değişkenler  üzerinde önemli etkiye sahip olduğunu kanıtlıyor.

Enerjide önemli ölçüde dışa bağımlı olan Türkiye'de de petrol  fiyatlarındaki aşağı ya da yukarı yönlü hareketin ödemeler dengesi ve enflasyon  üzerindeki etkisini inceleyen araştırmalar, söz konusu değişkenler arasında doğru  orantılı ilişkinin olduğunu gösteriyor. Buna göre, petrol fiyatlarındaki  azalışlar, cari işlemler dengesi ve enflasyonda düşüşü beraberinde getiriyor.

Araştırmalarda, petrol fiyatlarıyla cari işlemler dengesi arasındaki  ilişkinin ise yüzde 75 gibi yüksek oranlara çıkabildiği görülüyor. Petrol  fiyatlarındaki her bir birimlik değişimin, cari dengeyle enflasyon üzerindeki  etkisinin uzun ve kısa vadeli olarak gözlenebildiği dikkati çekiyor.

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, Türkiye'nin geçen yıl  enerji ithalatı olarak özetlenen "mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların  damıtılmasından elde edilen ürünler, bitümenli maddeler, mineral mumlar" kalemine  ödediği tutar 41,2 milyar dolar düzeyinde bulunuyor. Geçen yıl ham petrol  ithalatı ise 31 milyon ton düzeyinde gerçekleşti.

ABD Enerji Enformasyon İdaresi (EIA) verilerine göre, petrol fiyatlarının geçen yılki ortalaması varil başına 64,4 dolar olarak kayıtlara geçti.