Beklentilerin altında gelen enflasyon rakamları ne anlama geliyor?

Görüşlerine başvurduğumuz Dr. Ahmet Yarız, enflasyon rakamlarındaki gelinen son tabloyu yorumladı.

Yarız analizinde şu ifadelere yer verdi:

Şubat enflasyonu beklentilerin (% 0,65) altında % 0,35 olarak gerçekleşti.

2018 yılının ilk on ayında önceki yıllara göre yüksek düzeyde oluşan ve Ağustos ayında artışı daha da hızlanan  TÜFE, Kasım 2018’den itibaren aşağı yönlü bir seyir izlemiş ve Ekim 2019’da % 8,55 ile dip seviyesine gerilemiştir. Kasım 2019’da yeniden yükselişe geçen enflasyon Şubat 2020’de % 12,37 seviyesine ulaşmıştır.

2020 yılının ilk ayında; enerji fiyatlarındaki artışlar enflasyonu yukarıya taşırken, 2018 yılının aksine işlenmemiş gıda fiyatlarındaki keskin düşüşler ise enflasyonu aşağı yönde baskılamıştır.

Benzer bir trend ÜFE tarafında da görülmektedir. Eylül 2018’de % 45 seviyesini test eden ÜFE bu tarihten sonra hızlı bir düşüşle Ekim 2019’da % 1,70’e gerilemiş, ardından tekrar artış trendine girmiş ve Şubat 2020’de % 9,26 seviyesine ulaşmıştır.

Son iki yıl içerisinde TÜFE ve ÜFE arasındaki makas Ekim 2018’de 2.000 baz puana kadar çıkmış ancak bu tarihten sonra makas daralmaya başlamış ve Şubat 2020’de 300 baz puana kadar gerilemiştir.

2020 Yılında enflasyon beklentileri:

1)Döviz kuru ve enerji fiyatlarında yukarı yönlü olağanüstü artışların yaşanmaması, tarımsal üretimin seviyesi, global finansal piyasalardaki olumlu havanın ülkemize daha fazla yansıması, ABD ile aramızdaki politik  risklerin daha ileri bir noktaya taşınmaması,  Suriye ve İdlib eksenindeki risklerin yönü enflasyon üzerinde belirleyici olacaktır.


2)Öte yandan global piyasalarda yaşanan olumlu havanın kuvvetlenmesi ise petrol başta olmak üzere emtia fiyatlarında hızlı artışların yaşanmasına ve (cari fiyatlardan yıllık) 35-40 Milyar USD civarında enerji ithalatı yapan ülkemizin ödemeler dengesinde ilave açıklar oluşmasına yol açabileceği gibi enflasyon üzerinde de yukarı yönlü baskılara neden olabilecektir. Ertelenen iç talebin canlanmaya başlaması ve kredi faizlerinin düşmesi ile arz yönündeki muhtemel fiyat artışları enflasyona yukarı yönlü etki yapabilecektir. 



3)İlk iki  maddedeki açıklamalar ile birlikte Mart ve Nisan aylarında gerçekleşecek enflasyon oranları 2020 yılının enflasyon seviyeleri için belirleyici olacaktır. Bu bağlamda 2020 yıl sonu enflasyonun % 10 civarında tamamlanabileceği düşünülmektedir.

2004-2020 dönemi içindeki on altı yıllık veriler analiz edildiğinde işlenmemiş gıda ve enerji fiyatlarının enflasyon hesaplamasında belirleyici olduğu görülmektedir. Her iki grubundaki fiyat hareketleri, enflasyonda aşağı veya yukarı yönlü hareketleri tetiklemektedir. Her iki grupta da fiyat hareketlerinin TÜFE’nin üzerinde veya altında kaldığı dönemler görülmüştür.

Enerji fiyatlarındaki artışlar 2006-2007-2008-2010-2011-2016-2018 yıllarında TÜFE’nin üstünde, 2009-2013-2014-2015-2017-2019 yıllarında ise TÜFE’nin altında gerçekleşmiştir.

İşlenmemiş gıda fiyatlarındaki artışlar 2006-2007-2009-2010-2011-2013-2014-2015-2017-2018 dönemindeki on yılda TÜFE’nin üstünde, 2008-2012-2016-2019 döneminde ve sadece dört yılda TÜFE’nin altında gerçekleşmiştir.

ÜFE  2006-2010-2011-2016-2017-2018 yılları dışında genel olarak TÜFE’nin altında gerçekleşmiştir. Özellikle 2018 yılının son çeyreğinde döviz fiyatlarının tetiklemesiyle hızlı artan ÜFE Eylül 2018’de tarihi bir rekor kırarak TÜFE’nin iki katı değerlere ulaşmıştır.

Şubat verilerine göre ÜFE  (% 9,26) ve TÜFE (%12,37) arasında 300 baz puanın üzerinde bir enflasyon farkı bulunmaktadır. Bu fark 2018 son çeyreğinde 2.000 baz puana kadar yükselmiştir. Bir başka ifadeyle üreticiler (ağırlıklı olarak iç talepteki zayıflık vb.) çeşitli nedenlerle fiyatlarını artıramamışlar ve maruz kaldıkları maliyet artışlarının bir bölümünü satış fiyatlarına yansıtamamışlardır. İç talepteki zayıflık nedeniyle maruz kalınan maliyet artışlarının, ekonomik büyümeye bağlı olarak iç talepteki canlanma ile birlikte fiyatlara yansıtılması bir başka ifadeyle ÜFE-TÜFE farkının kapanması beklenmektedir.