Resmi Gazete'de yayımlandı! Vadeli Elektrik Piyasası devrede

İşte EPDK'dan yapılan açıklama

EPDK’nın kurulduğu yıldan bu zamana elektrik piyasasında çok gelişme yaşanmış, çağın gerekleri ve ihtiyaçlar doğrultusunda, gelişmiş piyasalardaki piyasa enstrümanları ülkemizde devreye alınmış ve alınmaya devam etmektedir. Bunların son örneği ise EPİAŞ bünyesinde Vadeli Elektrik Piyasasının (VEP) kurulmasıdır.

30/01/2019 tarihli ve 30671 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile Elektrik Piyasası Kanununda yapılan değişiklikler, EPİAŞ tarafından işletilen fiziksel teslimat gerektiren vadeli elektrik piyasası kurulması ve piyasa katılımcıları ile EPİAŞ’ın maruz kalabileceği riskleri bertaraf etmek adına uygulanacak temerrüt yöntemi ile oluşturulacak temerrüt garanti hesabına ilişkin düzenlemeleri içermektedir.

VEP, sürekli ticaret metodu yöntemine göre işleyen bir piyasa olup işlemleri teklif bölgesi, teslimat dönemi ve yük tipi bazında gerçekleştirilecektir. VEP kontratları, kontratın taraflarına ilgili teslimat dönemi boyunca, ilgili teklif bölgesinde, teslimat döneminin teslimata konu olan günlerinde, ilgili yük tipinin kapsadığı saatlerde her saat eşit miktarda olacak şekilde 1 lot (0,1 MWh) ve katları elektrik veriş veya çekiş yükümlülüğü getirecektir. Bunun yanında, piyasa katılımcısının gelecekte yapmayı planladığı ticaretin hacmini kendisi belirleme imkanı olacaktır. En önemlisi piyasa katılımcısı VEP’te işlem yaparken EPİAŞ’ın işletmiş olduğu spot piyasalarda olduğu gibi merkezi karşı tarafı hizmeti alabilecek ve ilgili kontratın fiziksel teslimatına ilişkin bir problem ile karşılaşmayacaktır. Diğer bir ifade ile EPİAŞ söz konusu kontrata ilişkin teslimatın garantörü konumunda olacaktır.

Ayrıca, VEP ile piyasa katılımcıları fiyat riskinden korunabileceği gibi geleceğe yönelik fiyat beklentilerini görme imkânına da sahip olabilecektir. Bu piyasanın devreye girmesiyle birlikte elde edilecek önemli kazanımlardan bir tanesi de vadeli elektrik piyasasının farklı ihtiyaçlara cevap vermesi sebebiyle spot piyasalar ile birbirini tamamlar nitelikte olmasıdır.

Vadeli işlemler organize piyasalarda yapılabildiği gibi tezgâh üstü piyasalarda da ikili anlaşmalar yoluyla yapılabilmektedir. Tezgâh üstü piyasalarda piyasa katılımcıları vadeli işlem yapabilmektedir fakat tezgâh üstü piyasalarda yapılan işlemlerin detayları diğer katılımcılara duyurulmadığı için geleceğe yönelik fiyat keşfi fonksiyonu gerçekleşmemektedir.  Bu nedenle organize piyasa olarak işletilen vadeli piyasaların varlığı önem arz etmektedir. Diğer taraftan VEP’in devreye alınmasıyla birlikte bu platform dışında yapılan ve PYS’ye bildirilen ikili anlaşmalar da VEP’e taşınarak merkezi taraf garantisi altına alınabilecektir.

Vadeli elektrik piyasasının kurgusu, dünyadaki diğer iyi örnekleri ile ülkemiz elektrik piyasasının dinamikleri doğrultusunda piyasa katılımcılarının beklenti ve ihtiyaçları dikkate alınarak belirlenmiştir.  

Yapılan Kanun değişikliği ile VEP dışında elektrik piyasasında yerini alacak olan bir diğer husus ise Temerrüt Garanti Hesabının (TGH) kurulmasıdır. VEP’te, işletilen spot piyasa örneklerinde olduğu gibi piyasa katılımcılarının ve EPİAŞ’ın maruz kalabileceği muhtemel riskler belirlenerek bu risklerin yönetilmesinde kullanılacak olan teminat türleri ve bu teminatların hesaplama yöntemleri uygulanacak olmasıyla birlikte TGH uygulaması da sisteme entegre edilecektir.

TGH işlevi ise şu şekilde olacaktır: Bir piyasa katılımcısının VEP’te tanımlanan teminatlarının yetersiz kalması durumunda temerrüt eden piyasa katılımcısının temerrüt garanti hesabı katkı payına başvurulacaktır. Temerrüt eden piyasa katılımcısının temerrüt garanti hesabı katkı payının yetersiz kalması durumunda diğer piyasa katılımcılarının temerrüt garanti hesabı katkı payları kullanılarak ilgili mali risk bertaraf edilecektir.
Vadeli elektrik piyasasının hayata geçme sürecinde piyasa kurgusu üzerine yapılan çalışmalar tamamlanmış, piyasanın işleyişine ilişkin ilgili mevzuat Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun onayından geçmiş olup ilgili mevzuatın 02.02.2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Bundan sonraki süreçte teknik alt yapının tamamlanması ile VEP’in 1/12/2020 tarihinde devreye alınması ve 2021 yılı için VEP’te işlemlerin başlaması planlanmaktadır.