Milyonları ilgilendiriyor! O primlerin maaşa etkisi yok ama...

Emeklilerin sayısı 12.6 milyon kişiye ulaşıyor. İstihdam edilen kişi sayısı 29 milyon dolayında. Türkiye kayıt dışı istihdamda çok büyük mesafe almasına karşın hala yüzde 34 dolayında seyrediyor. Çalışan her 3 kişiden 1’i sigortasız. Emekli olduktan sonra çalışmaya devam edenlerde kayıt dışılık oranı çok daha fazla. Peki, emekli olduktan sonra da sigortalı çalışmanın avantajı var mı?

EMEKLİ İŞÇİNİN İKİ SEÇENEĞİ VAR

İşçi, memur veya esnaf statüsünde emekli aylığı bağlanmış bulunan kişiler emekli olduktan sonra esnaflığa devam ettiklerinde sosyal güvenlik destek primi (SGDP) ödemezler. Bunlardan 2008-2016 yılları arasında SGDP alındı ancak, 29 Şubat 2016’da bu uygulamaya son verildi. Emekli olduktan sonra kamuda çalışmaya başlayanlar ise bazı istisnalar hariç olmak üzere emekli aylığı alamazlar.

İşçi, memur veya esnaf statüsünden emekli olanlar işçi (4/a) statüsünde çalışmaya devam ederlerse iki seçenekle karşı karşıyalar. Ya emekli aylığını kestirip tüm sigorta kollarına tabi olurlar, ya da emekli aylığını kestirmeden SGDP ödeyebilirler. 
Emekli aylığını kestirenlerin, çalıştıkları süre boyunca ödedikleri primler, daha sonra tekrar bağlanacak emekli aylıklarını yükseltir.

SGDP EMEKLİ AYLIĞINI ARTIRMAZ

Emekli aylığını kestirmeden çalışmaya devam edenlerin ödediği sosyal güvenlik destek primi emekli aylıklarını artırır mı? Bu, emekli işçilerin en çok merak ettiği bir soru. Hemen belirtelim, sosyal güvenlik destek priminin emekli aylığına hiçbir katkısı yok.

Emekli aylığına katkısı olmadığı için de emekli işçilerin çoğunluğu kayıt dışı olarak çalışıyor. Kayıt dışı çalıştırmak işverenin işine geliyor. Böylece, emekli işçinin maaşının yüzde 32’si oranında SGDP ödemekten kurtuluyor.

Oysa, her 360 gün SGDP ödeyerek çalışılan sürede beyan edilen kazancın hiç değilse yüzde 1’i oranında emekli aylığına artış yapılsa, kayıt dışılık büyük ölçüde azalır.

İŞ KAZASI DURUMUNDA İKİNCİ MAAŞ

Sosyal güvenlik destek priminin emekli aylığına faydası bulunmamakla birlikte, emekli işçi için sağladığı çok büyük bir avantaj pek bilinmiyor. SGDP ödeyerek çalışan emekliler herhangi bir iş kazası veya meslek hastalığında bir anlamda ikinci aylık bağlatabiliyor. İş kazası veya meslek hastalığı dolayısıyla yüzde 10’dan fazla işgücü kaybı olan emekli işçiye, iş göremezlik geliri bağlanır.

Örneğin, bin 500 lira emekli aylığı olan kişi, çalıştığı işyerinden 3 bin lira brüt maaş alıyor diyelim. Bu işçi meslekte kazanma gücünü yüzde 25 oranında yitirirse 525 lira iş göremezlik gelirine hak kazanır. İşgücü kaybı devam ettiği sürece, emekli aylığının yanı sıra her ay 525 TL’nin yarısı olan 262.50 TL iş göremezlik geliri alır. Meslekte kazanma gücü kaybı ne kadar yüksek ise iş göremezlik geliri de ona göre artar.

SGDP’nin, tehlikeli işlerde çalışan emekli işçiler için önemli bir avantaj sağladığı aşikâr. Ancak, tehlikesiz görünen ofis çalışanları bile işe gelip giderken işyeri servisinde kaza geçirdiğinde iş göremezlik gelirinden yararlanabilir.

2008’DEN SONRA İŞE GİRENLERİN DURUMU

SGDP ödemek suretiyle emekli aylığı kesilmeden çalışmaya devam etme hakkı, sadece 1 Ekim 2008 tarihinden önce işe girenlere tanınmış bir haktır. 1 Ekim 2008’den sonra ilk defa çalışmaya başlayanlar emekli olduktan sonra çalışırlarsa emekli aylıkları kesilecek. Onların, emekli aylığı alarak çalışma hakları bulunmuyor. 2008’den sonra ilk defa çalışmaya başlayanların 65 yaşından önce emekli olmaları kolay kolay mümkün olmadığı için, 65 yaşından sonra isteseler de çalışmaya devam edemeyecekler.